Glazen Leiderschap vereist de steun van de commissaris

De erkenning dat leiderschap kwetsbaarder is geworden, is een holle frase als commissarissen en toezichthouders die verandering niet faciliteren en aanmoedigen. Incidenten zullen alleen maar leiden tot meer schade voor de organisatie als er intern geen overeenstemming is over de aanpak van en de communicatie over die incidenten.

Meer sturing enerzijds, meer bescherming anderzijds. De verantwoordelijkheid van commissarissen ten opzichte van bestuurders krijgt een andere invulling als leiderschap van karakter verandert. Er kan geen twijfel over bestaan dat dit nu het geval is. Als gevolg van steeds toenemende transparantie – bedoeld en onbedoeld – en steeds scherpere opvattingen over wat juist is en wat niet, vervaagt voor leiders de grens tussen professioneel en persoonlijk handelen. Het gevolg: leiderschap wordt van glas. Doorzichtig en breekbaar, kwetsbaar.

Het is aan bestuurders en managers om op die ontwikkeling te anticiperen en eerlijk, open en helder te handelen en navenant te communiceren als er iets misgaat in hun organisatie. Wat in ieder geval niet de bedoeling is: verkrampen uit angst dát er iets misgaat, al dan niet uit angst voor de eigen positie.

Voor interne toezichthouders die bij dit proces betrokken zijn, zal het een van de belangrijkste doelstellingen zijn om dit te voorkomen. Zij hebben immers voor alles het belang van de organisatie voor ogen, en verlamd leiderschap is duidelijk niet in dat belang. Zeker niet voor ondernemingen. Die zijn immers juist opgericht om risico's aan te gaan. Niet om risico’s zo veel mogelijk te mijden.

Dat neemt niet weg dat een Raad van Commissarissen oog moet hebben voor de omstandigheden die een dergelijke reactie wellicht uitlokken. Als een bestuurder zijn of haar stijl van leidinggeven verandert, terwijl de rest van de organisatie – inclusief de toezichthoudende organen – daar niet in meegaat, ligt succes niet voor de hand. Een eenvoudig voorbeeld: de Raad van Bestuur maakt zich hard voor empathisch leiderschap, maar de voorzitter van de Raad van Commissarissen, toezichthouder op dit beleid, blinkt uit in Bokito-gedrag. Dat is niet met elkaar te verenigen.

In het besef dat toegenomen transparantie en kwetsbaarheid geen kortstondige modegrillen zijn, doet de commissaris er daarom goed aan om – in het belang van de organisatie – na te gaan op welke manieren het Glazen Leiderschap kan worden ondersteund. Om te beginnen komt dat neer op sturing: de lerende houding, de empathie en de kwetsbaarheid die zo kenmerkend zijn voor de Glazen Leider moeten niet alleen in woord, maar ook in daad worden uitgedragen. Glazen Leiderschap zal in dat kader een factor zijn in HR-beleid, bij werving & selectie, in beoordelings- en beloningssystemen en bij coaching.

Vervolgens zal de commissaris oog willen hebben voor de mate waarin de organisatie de Glazen Leider bescherming kan bieden. Is er een stevige gedragscode van kracht? Zijn de dilemma’s waarmee deze andere leiderschapsstijl onvermijdelijk te maken krijgt, bespreekbaar? Zijn de strategische doelstellingen wel in lijn met de wens om dit type leiderschap te hanteren? Fouten, falen, ongelukken, grensoverschrijdend gedrag en andere incidenten zijn immers niet zelden te verbinden aan de grote druk waaronder mensen functioneren. En die druk wordt niet zelden veroorzaak door overspannen verwachtingen of onrealistische beloftes. Een realistische strategie, met oog voor wat beloofd kan worden en wat niet beloofd kan worden, biedt de Glazen Leider de bescherming om ook eerlijk en open te kúnnen zijn als er iets niet goed gaat.

Want dát niet alles goed gaat, staat uiteraard vast. Glazen Leiderschap is wat dat betreft bovenal realistisch leiderschap, een vorm van leiderschap die afrekent met de illusie van onfeilbaarheid. Misschien is het zelfs een vorm van leiderschap die juist op zijn sterkst is áls er iets misgaat. De leider die op zo’n moment het lef heeft om open en eerlijk te communiceren en tegelijkertijd de troepen bij elkaar weet te houden, is van grote waarde voor de organisatie. En gegeven het feit dat incidenten steeds vaker in de openbaarheid (zullen) komen, wordt het steeds belangrijker dat leiders beschikken over juist die vaardigheden zoals empathisch leiderschap en een lerende houding.