Financiële erfenis en Prinsjesdag 2024

Binnen ziekenhuizen is de begrotingscyclus voor 2025 in volle gang en zijn de jaarlijkse onderhandelingen tussen ziekenhuizen en zorgverzekeraars opgestart. Tot zover niets nieuws onder de zon. We zien echter op basis van ons recent gepubliceerde Health check-onderzoek een aantal belangrijke uitdagingen. De optelsom van deze uitdagingen wordt dusdanig groot, dat ziekenhuizen extra aandacht moeten gaan geven aan de benodigde veranderingen en het perspectief op de middellange termijn.

De uitdagingen betreffen in het kort:

• De financiële erfenis: de (financiële) druk op ziekenhuizen was de afgelopen jaren groot. We kunnen niet langer voorbijgaan aan de financiële erfenis, waarbij onder meer door inflatie en cao-loonstijgingen in 2022 en met name 2023 de financiële druk is toegenomen.
• Uitdagingen volgend uit de Miljoenennota 2025: Als gevolg van de gepresenteerde plannen in de Miljoenennota 2025, verwachten we voor de periode 2025-2028 impactvolle veranderingen. Mede door de hierin genoemde maatregelen, waarvan we er hierna een aantal uitlichten, zal de druk op de omzet – en daardoor op de winstmarges – van ziekenhuizen verder toenemen.
• Digitale transformatie: de toekomstbestendigheid van ziekenhuizen hangt steeds meer af van goed werkende digitale (zorg)oplossingen die patiënten en zorgprofessionals optimaal ondersteunen.
• Personele krapte: de druk op personeel blijft bestaan. Optimaal gebruikmaken van menselijk kapitaal en gericht investeren in de toekomst worden steeds belangrijker.

Om het hoofd te kunnen bieden aan bovenstaande uitdagingen, zijn een heldere strategie en een vertaling naar een financieel meerjarenperspectief nodig. Daarbij moeten ziekenhuisbestuurders complexe keuzes maken en hierover de inhoudelijke dialoog voeren met zorgverzekeraars. Het lopende begrotingsproces is een natuurlijk moment om eerste stappen te maken richting de benodigde veranderingen.

Uit ons meest recente Health check-onderzoek blijkt dat de (financiële) druk op ziekenhuizen de afgelopen jaren groot was. Deze is onder andere zichtbaar in de ontwikkeling van de winstmarges. De Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen (NVZ) hanteert een norm voor de winstmarges van 2,5%. In 2022 had slechts 14% van alle ziekenhuizen een winstmarge boven deze NVZ-norm. In 2023 was de gemiddelde winstmarge van ziekenhuizen 1,7%. Een dergelijke winstmarge biedt onvoldoende ruimte om de benodigde investeringen te kunnen doen.

Bovenstaande toont aan dat binnen de huidige status quo, ziekenhuizen over het algemeen een verbeterslag zullen moeten maken op zowel financieel als operationeel vlak. Daarnaast zullen ziekenhuizen impact gaan ondervinden van de afgekondigde maatregelen in de Miljoenennota 2025, die onvermijdelijk tot omzetdruk zullen leiden. Een voorbeeld  hiervan is de rem op volumegroei als gevolg van het beoogde hoofdlijnenakkoord voor de curatieve zorg (structurele besparing € 590 miljoen per jaar) en de stimulering van digitale zorg die een versnelling van de digitale transformatie vergt.

Een goed begrip van de nieuwe plannen en inzicht in hoe een ziekenhuis zich daarop kan voorbereiden zijn van groot belang. Hoewel de maatregelen in de periode 2025-2028 gefaseerd worden ingevoerd, is het noodzakelijk om als onderdeel van het begrotingsproces in 2025 al eerste keuzes te maken en daarmee stappen in de juiste richting te zetten.

Het is duidelijk dat op dezelfde manier doorgaan geen optie is en dat een andere aanpak nodig is. In generieke zin betekent dit volgens ons in het kort dat ziekenhuizen rekening moeten houden met de volgende punten:

• Door vergrijzing en ontgroening moet er elk jaar steeds meer zorgvraag geleverd worden met relatief steeds minder mensen en middelen. Dit vraagt om een verbetering van de productiviteit.
• De digitalisering van zorg is niet langer een 'nice-to-have', maar een noodzakelijke voorziening voor efficiëntere zorgverlening.
• Een gerichte strategie rondom het behouden, ontwikkelen en optimaal inzetten van personeel wordt essentieel om kwalitatief goede en toegankelijke zorg te behouden.
• Het financieel beleid moet meer dan ooit afgestemd zijn op de huidige en toekomstige dynamiek binnen het zorglandschap. Om concreet invulling te geven aan de benodigde veranderingen, zijn een heldere strategie en een begroting vanuit een meerjarenperspectief cruciaal. Met de transformatie zijn investeringen en transformatiekosten gemoeid, waarbij de ziekenhuizen en zorgverzekeraars een rol spelen bij de benodigde financiering.

Kortom, het blijven leveren van zorg van hoge kwaliteit binnen de financiële realiteit van morgen kent vele uitdagingen en stelt ziekenhuisbestuurders voor complexe keuzes. Dit vergt besluitvaardigheid en daadkracht.

Wij houden je op de hoogte per e-mail. Geef hier je voorkeuren door.