In Nederland is een fundamentele koerswijziging nodig richting een integraal, verbonden zorglandschap dat haalbaar en betaalbaar is. In dit artikel bespreken we een aantal oplossingen en innovaties. We kijken wereldwijd naar succesvolle usecases die onderdeel zijn van een internationale beweging richting nieuwe manieren van zorg verlenen. Ook kijken we naar interessante voortgangscijfers vanuit IZA. Het allerbelangrijkste: we verkennen de vijf karakteristieken die nodig zijn voor een inclusief en duurzaam zorgsysteem. We gaan daarbij dieper in wat dat voor Nederland betekent: de transitie naar een regionaal georganiseerd zorgsysteem waarbij technologie en data een belangrijke rol spelen om professionals op de vloer te ondersteunen én de zorg betaalbaar te houden.
De vijf karakteristieken van het verbonden zorglandschap
Ons toekomstige, inclusieve en verbonden zorglandschap heeft vijf belangrijke karakteristieken. Vanuit de praktijk weten we dat die alle vijf nodig zijn voor succes. De uitdaging is dat er op al die gebieden tegelijkertijd verandering nodig is. Alleen een holistische benadering werkt, anders verschuiven de problemen. We zien over de hele wereld, ook in Nederland, dat er stappen worden gezet op juist deze gebieden. Het zorgt voor goede usecases waarvan op andere plekken wordt geleerd. De vijf karakteristieken:
1. Sterke gemeenschap
De zorg wordt voornamelijk georganiseerd om de mensen heen. Dus zo min mogelijk in ziekenhuizen, maar bij/door lokale zorgverleners, sociale partijen én burgers zelf. Zij vormen het hart van deze nieuwe zorg. Dat zorgt voor kwalitatief betere zorg omdat zorgvragers en -verleners elkaar beter kennen en weten te vinden. Het Nederlandse programma ‘Kansrijke Start’ is een mooi voorbeeld. Vanuit de gedachte dat de eerste duizend dagen van een kind levenslang vormend zijn voor de fysieke en mentale gezondheid. In dit programma krijgen ouders in kwetsbare situaties betere ondersteuning. Een diepte-investering waarmee latere zorg wordt voorkomen.
2. Sterke eerste lijn
Huisartsen en zorgcentra krijgen een andere rol. Niet langer zijn ze vooral poortwachter, ze bieden ook daadwerkelijk meer zorg. Overigens wordt in veel landen om ons heen alle zorg buiten het ziekenhuis al ‘eerste lijn’ genoemd. In landen met een sterke eerste lijn – Zweden is een mooi voorbeeld waar zwaar is geïnvesteerd in gezondheidscentra en digitale oplossingen. Daardoor kan tot 20% van de zorg thuis opgelost worden. Zo worden huisartsen ontlast en kunnen die meer zijn dan alleen poortwachters. In andere landen, bijvoorbeeld Finland of de Amerikaanse staat New York, wordt zorg per categorie georganiseerd in zogenaamde ‘zorgpaden’ met behulp van digitalisering. Een aanpak die intussen zelfs de samenwerking tussen zorgaanbieders vormgeeft.
3. Hypergeïntegreerd landschap
In ons toekomstige regionale zorgmodel spelen niet alleen zorgaanbieders een rol, maar ook de manier hoe we breder investeren in welzijn. Daarmee krijgen we een gezondere bevolking die minder zorg nodig heeft. De rol van technologie kan en moet veel groter worden in ons zorgaanbod. Met vloeiende overgangen tussen ‘live’, digitaal, thuis en op locatie. Daarvoor is data-beschikbaarheid ongelofelijk belangrijk. Zorgdata zelf, maar ook data van andere sociale partijen kunnen een rol spelen, bijvoorbeeld in het voorkomen van zorg omdat we tijdig gezondheidstendensen in bepaalde groepen zien. Een voorbeeld: in de UK krijgen huisartsen voor bepaalde populaties door AI geleverde risicoclassificaties op basis van nationale data zodat ze weten waar en wanneer ze extra moeten opletten.
4. Sterke workforce
Hoewel technologie hier deels het antwoord is, zal er ook geïnvesteerd moeten worden in ons zorgpersoneel. Meer personeel zal lastig worden in onze arbeidsmarkt die onder druk staat. Maar door ze beter op te leiden en langer vast te houden, gaan juist zij – ondersteund door technologie en het anders organiseren van onze zorg – het verschil maken. Zeker als we de administratieve last verlichten.
5. High-tech ziekenhuizen en kennishubs
Onze ziekenhuizen zelf moeten gaan fungeren als hightech hubs waar complexe zorg beter dan ooit wordt geleverd. Het zijn bovendien de organisaties waar ruimte is voor investeringen in technologie. Centra die hun data en algoritmes vervolgens delen met andere zorgplekken in de regio. In Denemarken wordt er op deze manier al geïnvesteerd in nieuwe, hoogcomplexe interventieziekenhuizen. Aan de andere kant worden mensen met behulp van technologie thuis vaker gemonitord, wat veel beddagen in ziekenhuizen kan schelen.
De grootste uitdaging in Nederland: governance
In landen om ons heen zien we dat een regionale organisatie van de zorg het beste werkt. Op veel plekken wereldwijd is die indeling dan ook standaard, in tegenstelling tot bij ons. Het voordeel is dat er veel goede usecases zijn waaruit we inspiratie kunnen halen. De overgang naar een anders georganiseerde zorg betekent voor Nederland een enorme stap. Het zorglandschap – en bijbehorende vormen van governance – is nog altijd enorm gefragmenteerd. Er verandert daarin wel wat, zorgpartijen in Nederland vinden elkaar intussen goed, maar er is geen dominante regio-indeling waarop we kunnen verder bouwen. En hoewel er overal ‘coalitions of the doing’ ontstaan van partijen die er werk van willen maken, moeten voor echte verandering álle partijen mee. Dat betekent samen goede, maar soms harde keuzes maken die regelmatig tegen het eigenbelang van de betrokkenen ingaan. Financieel en wat autonomie betreft.
De status van het Integraal Zorgakkoord (IZA)
Het Integraal Zorgakkoord (IZA) moest de transitie naar het verbonden zorglandschap versnellen. Nu, een jaar later, zit er beweging in, maar dat is nog niet te zien in de hoeveelheid goedgekeurde plannen. Van de 346 ingediende transformatieplannen kwamen er 196 door de eerste, snelle toets. Daarvan waren er eind 2024 ongeveer 30 verder uitgewerkt en goedgekeurd. Tegelijkertijd is er achter de schermen veel gesproken, bovendien komen er extra middelen om extra vaart te maken. De randvoorwaarden zijn er inmiddels, nu nog de echte verandering.
Meer over dit onderwerp? Bekijk hier ons webinar ‘Healtcare Horizon Revisited’.
eer weten over hoe we vanuit KPMG kunnen ondersteunen bij de transformatie naar een verbonden zorglandschap?
