De grote economische verbondenheid tussen bedrijven biedt kansen, ook uitdagingen zijn er voldoende in de huidige tijd. Neem de geopolitieke storm, die niet alleen de Europese regeringsleiders maar ook het Nederlandse bedrijfsleven bezighoudt. Tijdens de KPMG RAAD Nieuwjaarsbijeenkomst deelden Jaap de Hoop Scheffer (minister van staat), Menno Snel (voorzitter Element NL) en Robert-Jan Smits (president TU Eindhoven) met de aanwezigen hoe ze dat kunnen aanpakken.
‘Geopolitiek is in 2023 definitief doorgedrongen in de boardroom’, ziet Stephanie Hottenhuis, bestuursvoorzitter KPMG Nederland. ‘Het bedrijfsleven raakt er steeds meer van doordrongen dat de grote verbondenheid van de mondiale economie kansen biedt. Tegelijkertijd zorgt het voor kwetsbaarheden en bedreigingen.’ De behoefte aan kennis over deze uitdagingen is groot. Daarom organiseerde KPMG RAAD een inspirerende nieuwjaarsbijeenkomst voor topbestuurders, commissarissen en NextGen.
Twee supermachten
‘Vergeet het beeld van dé supermacht waarmee u bent opgegroeid’, benadrukte Jaap de Hoop Scheffer. Er zijn inmiddels twéé supermachten – de Verenigde Staten en China – op het hoofdtoneel, volgens de minister van staat en emeritus hoogleraar International Relations & Diplomatic Practice. Dat inzicht is cruciaal om de ontwikkelingen in de mondiale economie te duiden. ‘In Europa moeten we positie bepalen tussen de VS enerzijds en China anderzijds.’ Het NAVO-bondgenootschap met Amerika geeft veiligheidsgaranties – zeker rond de oorlog in Oekraïne – maar het recente Amerikaanse beleid tegen China levert volgens De Hoop Scheffer juist weer risico op. Moeten wij de Amerikanen daarin volgen, of juist niet? Nederland bevindt zich in het oog van die storm met halfgeleidermachineproducent ASML. Het niet volgen van de bondgenoot kan tot spanning in de trans-Atlantische betrekkingen leiden, ziet De Hoop Scheffer.
Geopolitieke storm
Het is een geopolitieke storm waarin naast de Europese regeringsleiders ook het bedrijfsleven zich bevindt. Stephanie Hottenhuis (KPMG Nederland) ziet dagelijks hoe geopolitiek is doorgedrongen in de boardrooms. ‘Dat heeft invloed op alle delen binnen bedrijven; de producten en diensten, de
supplychain en ook de samenwerkingsverbanden.’ De energiecrisis zet dit verder op scherp. Door de hoge prijzen dreigt de-industrialisatie in Europa. ‘Industriële bedrijven komen door de hoge energieprijzen in Europa in de verleiding om hun productie te verplaatsen. Naar bijvoorbeeld de Verenigde Staten of China, waar energie veel goedkoper is.’
Slowbalisation
Bedrijven hebben voordeel bij een Europees industriebeleid, zo zien naast De Hoop Scheffer ook sprekers Menno Snel (Element NL) en Robert-Jan Smits (TU Eindhoven). De twee supermachten maken hun eigen plan, zoveel is duidelijk. De recente introductie van de Amerikaanse Inflation Reduction Act (IRA) bevestigt dit nog eens, verklaart Snel. De oud-staatssecretaris van Financiën schetst hoe de IRA het voor Europese bedrijven voordeliger maakt om in de Verenigde Staten te investeren. IRA omvat circa USD 369 miljard (circa EUR 338) aan subsidies voor de ontwikkeling van duurzame technologieën. ‘Biden doet er alles aan om bedrijven en investeerders ervan te overtuigen dat Amerika het groene continent is.’ Dergelijke nationaal gerichte maatregelen zijn van invloed op de wereldwijde handel. ‘Niet voor niets introduceerde het IMF laatst de term slowbalisation. Een verwijzing naar de afnemende economische globalisatie.’
Een gezamenlijk steunplan binnen de Europese Unie kan tegenwicht bieden aan de Amerikaanse miljardensubsidie. Veel lastiger te organiseren, weet Snel. Al kijken Frankrijk, Spanje en Duitsland naar de mogelijkheden. ‘We hebben veel regels in Europa die het lastig maken om een Nederlands bedrijf voorrang te geven op een buitenlandse concurrent. De Amerikanen hebben daar geen enkele moeite mee. Als econoom ben ik voorstander van de vrije handel, maar ik geloof dat de energietransitie waar we in zitten baat heeft bij een overheid die innovatieve bedrijven stimuleert.’
Kennis in de wereld
‘Het laatste wat we nodig hebben is een subsidieoorlog tussen Europa en de VS’, zegt Robert-Jan Smits. De president van de TU Eindhoven noemt angst een slechte drijfveer. ‘Er moet wel meer samenwerking komen, anders kan Europa niet verder.’ Hij is overtuigd van de kracht van Europa. ‘Met 7% van de wereldbevolking genereren wij nog steeds 1/3 van de kennis in de wereld. Onze Europese greentechs lopen voor op de Amerikanen. Laten we onze eigen sterktes koesteren. Binnen Europa staat Nederland er als kennisland goed voor. Alles is er: goed opgeleide mensen, sterke bedrijven en goed ondernemerschap.’