AI in de boardroom: vijf vragen waar je als commissaris op kunt anticiperen

De angst om achter te blijven omdat concurrenten eerder of beter omgaan met AI, ook wel bekend als de fear of missing out (FOMO), speelt een grote rol. Tegelijkertijd worstelen commissarissen met de risico’s op ondoordachte investeringen, waarbij vaak nog niet duidelijk is waar de toegevoegde waarde van AI precies zit, en de verregaande impact die AI op het businessmodel kan hebben. Het belangrijkste antwoord op deze vraag is dat de angst om achter te blijven nooit een drijfveer mag zijn. Dat leidt vooral tot overhaaste inzet die beperkte of geen waarde toevoegt. De focus moet liggen op usecases die daadwerkelijk bijdragen aan de strategie en doelen van de organisatie. Denk aan efficiëntere processen, betere klantinteracties en snellere besluitvorming.

Daarnaast gaat het bij deze vraag niet alleen over de eigen organisatie; AI beperkt zich immers niet tot interne processen. Het gaat ook over hoe concurrenten AI inzetten, hoe leveranciers omgaan met AI en over hoe AI in bestaande technologieën geïntegreerd worden. In de software van Microsoft steekt AI bijvoorbeeld de kop al op, hetgeen directe gevolgen heeft voor de manier waarop je als organisatie werkt. Kortom, wat er ook gebeurt met AI binnen de organisatie, zorg dat het gebaseerd is op een gedegen strategie en verder gaat dan de waan van de dag.

AI is een multipurpose technologie die dwars door alle lagen van de organisatie heen snijdt. Dat betekent dat er nieuwe verantwoordelijkheden en rollen nodig zijn om alles rond deze technologie in goede banen te leiden. Steeds vaker betekent het dat bedrijven bijvoorbeeld een Chief AI Officer, AI team of ethische commissie benoemen. Zij houden zich bezig met zaken als governance, compliance en ethiek, om zo risico’s vanuit diverse invalshoeken te bekijken en beheersen. Belangrijk, want de traditionele methodieken die hiervoor beschikbaar zijn schieten vaak tekort, juist omdat AI zich niet beperkt tot één onderwerp of één afdeling.

Extra aandacht verdient het onderwerp gevoelige data. Vaak is een eerste impuls om data sterk te beperken uit angst voor privacyrisico’s. Maar juist dat kan tot problemen leiden. Om bias en discriminatie in AI-modellen op te sporen en te verhelpen, is vaak juist meer data nodig, inclusief gevoelige gegevens, die essentieel zijn om inzicht te krijgen. Kortom, er is een balans nodig tussen ethiek, privacy én heldere regels. De rol van een commissaris is toezien op duidelijke beleidslijnen en de aanwezigheid van een sterk ethisch kader om AI op een verantwoordelijke manier in te zetten.

AI is een technologie die complex is en daardoor moeilijk om helemaal te doorgronden. Het is dus niet vreemd dat je als commissaris (of bestuurder) niet voor honderd procent op de hoogte bent. De vraag is hoe erg dat is. Om een auto te besturen, hoef je gelukkig ook niet te weten hoe de motor werkt. Wat je wel moet weten is alles rondom verkeersregels en veiligheid. Om goed met AI te kunnen werken, hoef je niet de ins en outs te kennen van neurale netwerken of algoritmen. Je moet wel begrijpen wat de impact is van AI op organisaties en de sector, welke risico’s er zijn en welke kansen zich voordoen.

Basiskennis van AI en de implicaties is belangrijk, hetgeen zich uit in het kunnen stellen van de juiste vragen en het kunnen uitdagen van bestuurders op strategische thema’s rondom AI. Dit vraagt om een proactieve houding van commissarissen en doorlopende aandacht voor de rol van AI in governance en risicomanagement. Daarbij speelt AI zelf ook een belangrijke rol. Taalmodellen kunnen bijvoorbeeld helpen bij het samenvatten van complexe documenten en het (op)stellen van de juiste vragen. Zo blijf je op de hoogte van alles wat er speelt binnen een zich doorlopend ontwikkelende technologie. Uiteraard kun je jezelf ook laten informeren via een trainingsdag of workshop.

AI ontwikkelt zich ongekend snel. Sneller dan andere ingrijpende ontwikkelingen zoals het internet of social media. Traditionele cycli van plannen en toezicht zijn dan ook niet meer toereikend. De focus op vooral langetermijnstrategieën of vaste agenda’s zijn zeker niet meer genoeg. Je dient als commissaris een continue betrokkenheid te waarborgen bij nieuwe ontwikkelingen. Flexibiliteit is key, om in te spelen op risico’s én om kansen te benutten. Om dit te bereiken is het belangrijk om onderscheid te maken tussen 1) waar kunnen (en willen) we op korte termijn met technologie op inspelen? en 2) wat zijn de grondbeginselen van de organisatie, ongeacht innovatie? Zijn er bijvoorbeeld taken of processen die we sowieso altijd (niet) door mensen willen laten uitvoeren omdat we dat als organisatie belangrijk vinden? Door dit verschil helder te hebben, kan de organisatie sneller anticiperen en inspelen op innovatieve ontwikkelingen.

Dit betekent een andere rol voor commissarissen. In plaats van op afstand toezicht houden, moeten ze dichter op de materie zitten en vaker schakelen met bestuurders en (externe) experts. Ook hiervoor geldt dat AI zowel uitdagingen als oplossingen biedt. AI-tools kunnen helpen om informatie toegankelijker te maken, trends te monitoren, maar ook helpen om controles uit te voeren en beveiliging en compliance te waarborgen. Ook voor commissarissen wordt AI een belangrijk hulpmiddel, waarmee ze toezicht blijven houden op een wereld die sneller verandert dan ooit tevoren.

Wat we met zekerheid kunnen zeggen, is dat data met stip op nummer één staat de komende tijd. In een wereld waarin AI een commodity wordt, is goed beheerde, schone, betrouwbare en veilige data hét onderscheidende vermogen van organisaties. Waarom? Omdat AI met kwalitatief goede data de beste, meest effectieve en betrouwbare voorspellingen kan maken. Een tweede belangrijke trend is dat hoe meer AI geïntegreerd wordt in processen, hoe meer organisaties zichzelf blootstellen aan nieuwe AI securityrisico’s. Dit vraagt om een multidisciplinaire aanpak van AI- en cybersecurity- experts. Ook hierbij wordt de inzet van AI belangrijk om de risico’s van AI af te vangen. Ten slotte neemt ethiek een steeds belangrijkere rol in. Door de normen en waarden van de organisatie te definiëren, kun je effectiever sturen op het gedrag van medewerkers en strategische keuzes maken op het gebied van AI.

Om toekomstbestendig te zijn, dient de commissaris bestuurders vaker – en rolvast – te bevragen over hoe het zit met zaken als data-ethiek, datamanagement, cybersecurity en hoe de organisatie daarop is ingesteld. Essentieel is om te weten of AI wordt gezien als ondersteunend of juist als kernonderdeel binnen de bedrijfsstrategie. En vooral: draag er zorg voor dat de organisatie weet of ze klaar is om te voldoen aan alle wetten en regelingen op het gebied van AI. Want één ding is zeker: de toekomst behoort toe aan organisaties die niet alleen reageren op veranderingen, maar die hier flexibel en proactief op kunnen anticiperen. Met de commissaris als cruciale schakel die bestuurders scherp houdt en toeziet op hoe deze ingrijpende technologie geïntegreerd wordt.

Meer weten over welke vraagstukken rondom AI verder nog een rol spelen en hoe we daar als KPMG bij kunnen ondersteunen? Neem contact op met Marc van Meel