Διαδικασία Αξιολόγησης Επάρκειας Εσωτερικού Κεφαλαίου και ESG κίνδυνοι

Το νέο Σχέδιο Δράσης από την EAT (Ευρωπαϊκή Αρχή Τραπεζών) και το αυξανόμενο ενδιαφέρον από την EKT (Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα) για τους κινδύνους περιβάλλοντος, κοινωνίας και εταιρικής διακυβέρνησης (Environmental, Social and Governance - ESG), αποτελούν καθαρές ενδείξεις ότι εποπτικές αρχές εστιάζουν περισσότερο στην κλιματική αλλαγή και τους υπόλοιπους ESG παράγοντες. Η ενσωμάτωση των ESG κινδύνων στη ΔΑΕΕΚ (Διαδικασία Αξιολόγησης Επάρκειας Εσωτερικού Κεφαλαίου) θα αποτελέσει πρόκληση για τα πιστωτικά ιδρύματα και για τον λόγο αυτό, θα πρέπει να ξεκινήσουν τις διαδικασίες ενσωμάτωσής τους το ταχύτερο δυνατόν.

Τα τελευταία δυο χρόνια έχει σημειωθεί σημαντική αλλαγή στον δημόσιο διάλογο σχετικά με την κλιματική αλλαγή και τους άλλους περιβαλλοντικούς, κοινωνικούς και εταιρικής διακυβέρνησης κινδύνους. Παρά τα προβλήματα που πηγάζουν από την έλλειψη αξιόπιστων και σχετικών δεδομένων, πολλά πιστωτικά ιδρύματα έχουν ήδη ξεκινήσει να επενδύουν στο δύσκολο έργο της ενσωμάτωσης των παραγόντων των ESG κινδύνων στις διαδικασίες διαχείρισης κινδύνων τους καθώς και στον στρατηγικό σχεδιασμό τους.

Μπαίνοντας στο 2020, γίνεται ολοένα πιο ξεκάθαρο ότι οι ευρωπαϊκές εποπτικές αρχές ενδιαφέρονται πλέον ενεργά για τους ESG κινδύνους. Παρόλο που η ΕΚΤ δεν έχει προσδιορίσει κανονιστικές απαιτήσεις γύρω από τον χώρο αυτό, ο διάλογος με τις διάφορες εθνικές εποπτικές αρχές βρίσκεται σε συνεχή εξέλιξη, ενώ παράλληλα αναγνώρισε την κλιματική αλλαγή ως μακροπρόθεσμο κίνδυνο για τα πιστωτικά ιδρύματα στην έκθεσή της για τις προτεραιότητες του ΕΕΜ (Ενιαίου Εποπτικού Μηχανισμού) για το 2020.

Κάνοντας μια ανασκόπηση στο προηγούμενο έτος, το 2019 αποτέλεσε έτος ορόσημο όσον αφορά την εστίαση του ενδιαφέροντος των εποπτικών αρχών για τους κινδύνους ESG. Τον Απρίλιο, η PRA (Prudential Regulation Authority) εξέδωσε την έκθεσή της για τη διαχείριση των κινδύνων της κλιματικής αλλαγής, ενώ μετά από λίγους μήνες, τον Σεπτέμβριο, η BaFin (Bundesanstalt für Finanzdienstleistungsaufsicht) δημοσίευσε έγγραφο διαβούλευσης αναφορικά με τους κινδύνους βιωσιμότητας. Η ανακοίνωση της ΕΚΤ σχετικά με την πρόθεσή της να ενσωματώσει τους κινδύνους ESG στο Stress Test του 2022 αποτέλεσε εγερτήριο για πολλές τράπεζες - η πρόθεση ήταν γνωστή πριν την πρόσφατη ανακοίνωση αναστολής των φετινών Stress Test και την μεταφορά τους το 2021.

Ο τομέας συνέχισε να κερδίζει έδαφος προς το τέλος του έτους. Η πιο πρόσφατη εξέλιξη ήταν η δημοσίευση ενός νέου σχεδίου δράσης για τα βιώσιμα μέσα χρηματοδότησης (Sustainable Finance) από την EBA τον Δεκέμβριο του 2019. Αυτή είναι η απάντηση της ΕΑΤ για τους ESG κινδύνους, όπως ορίζονται στην CRRII, στην CRDIV και στην πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τα βιώσιμα μέσα χρηματοδότησης.

Το Σχέδιο Δράσης της ΕΑΤ προμηνύει ένα πλήρες πρόγραμμα δραστηριοτήτων κατά τα επόμενα έτη με βασικά σημεία να περιλαμβάνουν ερευνητικά άρθρα, εκθέσεις και τεχνικά πρότυπα. Ειδικότερα, προτείνει μια διαδοχική προσέγγιση στους ESG κινδύνους περιλαμβάνοντας τη στρατηγική και τη διαχείριση των κινδύνων, βασικές μετρήσεις και δημοσιοποιήσεις, stress testing, και τη συνετή αντιμετώπισή τους. Ίσως, το πιο σημαντικό είναι ότι το Σχέδιο Δράσης προτρέπει τα πιστωτικά ιδρύματα να εμπλακούν ενεργά στην αντιμετώπιση των ESG κινδύνων, έναντι μίας στρατηγικής «βλέποντας και κάνοντας». Θα πρέπει να καθορίσουν, στρατηγικές, μετρήσεις και σύστημα διαχείρισης αυτών των κινδύνων όσο το δυνατόν συντομότερα.

Λιγότερο εμφανές από το Σχέδιο Δράσης της ΕΑΤ, αλλά εξίσου σημαντικό για τις τράπεζες, ήταν η αυξανόμενη προσοχή της ΕΚΤ στην κατάσταση της διαχείρισης των ESG κινδύνων. Το τελευταίο διάστημα, αρκετά σημαντικά ευρωπαϊκά πιστωτικά ιδρύματα πραγματοποίησαν ουσιώδεις συζητήσεις με τους JST’s (Joint Supervisory Team) για την ενσωμάτωση των ESG κινδύνων στην ΔΑΕΕΚ. Τα θέματα στα οποία εστίασαν οι JSTs περιλαμβάνουν:

• Τις θέσεις και τα σχέδια δράσης της διοίκησης αναφορικά με τους ESG κινδύνους.
• Τον βαθμό ενσωμάτωσης των ESG κινδύνων στην ΔΑΕΕΚ περιλαμβάνοντας την ανάλυση σεναρίων και το stress test.
• Διαθεσιμότητα σχετικών δεδομένων για τη διαχείριση των ESG κινδύνων.
• Ενσωμάτωση των ESG κινδύνων σε διεργασίες “front to end” (π.χ. ενσωμάτωσή τους σε διαδικασίες credit underwriting).

Οι δράσεις της ΕΑΤ αλλά και της ΕΚΤ, αποτελούν σαφή ένδειξη ότι οι Ευρωπαϊκές Εποπτικές Αρχές δεν προσεγγίζουν τους ESG κινδύνους στο πλαίσιο του κινδύνου φήμης, αλλά ως χρηματοπιστωτικούς κινδύνους που χρήζουν σωστής αναγνώρισης, ποσοτικοποίησης, αναφοράς, μετριασμού και διαχείρισης. 

Εν συντομία, οι ESG κίνδυνοι, δεν μπορούν πλέον να παραγκωνιστούν από τα πιστωτικά ιδρύματα, έναντι πιο σημαντικών ζητημάτων όπως η ορθή διεξαγωγή των ασκήσεων προσομοίωσης ακραίων καταστάσεων ή η εφαρμογή της Βασιλείας IV. Αλλά, αυτή η αυξανόμενη επείγουσα ανάγκη θέτει ορισμένες σημαντικές προκλήσεις. Οι ορισμοί των περισσότερων ESG κινδύνων βρίσκεται ακόμη σε εξελικτικό στάδιο, ενώ και ο ευρύτερος τομέας τους χαρακτηρίζεται από αποσπασματική, ανομοιογενή και ασαφή πληροφόρηση. Συνεπώς, η διαχείρισή τους από τα πιστωτικά ιδρύματα, απαιτεί έναν υπερβολικό αριθμό από περίπλοκες διαδικασίες ποιοτικής αξιολόγησης αυτών. Περαιτέρω, όσον αφορά τη διαδικασία ενσωμάτωσής τους στην ΔΑΕΕΚ ορισμένες από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που θα αντιμετωπίσουν τα πιστωτικά ιδρύματα είναι:

• Ταξινόμηση, Εμπειρία, Δεδομένα. Προσπάθειες συμφωνίας κοινά αποδεκτών ορισμών ήδη βρίσκονται σε εξέλιξη. Παρόλα αυτά, τα πιστωτικά ιδρύματα καλούνται να δείξουν ευελιξία εν αναμονή των μελλοντικών εξελίξεων.
• Πολυπλοκότητα. Η αλληλεπίδραση των ESG κινδύνων, τόσο μεταξύ τους όσο και με τους υπόλοιπους αναγνωρισμένους τύπους κινδύνου από το πιστωτικό ίδρυμα, είναι τέτοια που απαιτείται η τροποποίηση/ ανανέωση του ευρύτερου πλαισίου διαχείρισης κινδύνων.
• Πολιτική και Κοινωνική Αβεβαιότητα. Ο βαθμός στον οποίο οι κίνδυνοι ESG επηρεάζονται, από τις θέσεις και τις πράξεις των εκάστοτε κυβερνήσεων, των ΜΜΕ και της κοινής γνώμης. Και εδώ απαιτείται ιδιαίτερη ευελιξία για την ορθή διαχείριση τέτοιων μεταβολών.
• Ποσοτικοποίηση και Πρόσθετες Κεφαλαιακές Απαιτήσεις. Απομένει να δούμε πώς, και πότε, θα θεσπιστούν δεσμευτικοί κανονισμοί και κεφαλαιακές απαιτήσεις για τους ESG κινδύνους.
• Ξαφνικές αλλαγές στις συνθήκες της αγοράς. Οι αλλαγές στο νομικό πλαίσιο, οι προτιμήσεις των πελατών και των επενδυτών μπορούν να οδηγήσουν σε γρήγορες και απρόβλεπτες μεταβάσεις στους ESG κινδύνους.

Η ανάγκη ενσωμάτωσης των ESG κινδύνων στη ΔΑΕΕΚ ενδέχεται να ξαφνιάσει αρκετά πιστωτικά ιδρύματα. Αλλά στην πραγματικότητα, είναι απολύτως συνεπές με την ολοένα και πιο “forward-looking” προσέγγιση των ευρωπαίων εποπτών. 

Προτεραιότητα για τα πιστωτικά ιδρύματα αυτή την στιγμή, αποτελεί η άμεση ένταξη των ESG κινδύνων στο πλαίσιο διαχείρισης κινδύνων, εάν δεν έχουν ξεκινήσει ήδη τέτοιες προσπάθειες. Τα πρώτα βήματα θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν τη διεξαγωγή δομημένων συζητήσεων για την κατανόηση των τρεχουσών βέλτιστων πρακτικών και τον τρόπο σκέψης της αγοράς. Αυτή η αρχική φάση θα βοηθήσει στον προσδιορισμό στρατηγικών, κατευθύνσεων και απαιτήσεων σε ανθρώπινους πόρους υψηλού επιπέδου. 

Αυτό με τη σειρά του θα βοηθήσει τα πιστωτικά ιδρύματα να αναπτύξουν στοχευμένα λειτουργικά μοντέλα και πολυετή σχέδια δράσης. Η σωστή διαχείριση των κινδύνων ESG μπορεί επίσης να δημιουργήσει σημαντικές ευκαιρίες για τα πιστωτικά ιδρύματα, τόσο στα προϊόντα όσο και στη χρηματοδότηση, συμβάλλοντας στη βελτίωση της κερδοφορίας τους.

Λαμβάνοντας υπόψη τις τρέχουσες συνθήκες και τις επιπτώσεις του COVID-19 στη λειτουργία και στο επιχειρηματικό σχέδιο των πιστωτικών ιδρυμάτων, η ολοκλήρωση της φετινής ΔΑΕΕΚ αποτελεί ήδη μία δύσκολή υπόθεση για τα ελληνικά πιστωτικά ιδρύματα. Παρόλα αυτά, οι Μονάδες Διαχείρισης Κινδύνων όταν θα προχωρήσουν το επόμενο χρονικό διάστημα στην αναγνώριση, αξιολόγηση και μέτρηση των νέων κινδύνων από την υφιστάμενη κατάσταση, δεν θα πρέπει να αγνοήσουν και τους κινδύνους περιβάλλοντος, κοινωνίας και εταιρικής διακυβέρνησης. Παρά τις αναμφισβήτητες τρέχουσες προκλήσεις, οι ESG κίνδυνοι δεν είναι πλέον ένα ζήτημα που τα πιστωτικά ιδρύματα μπορούν να αποφύγουν. Τώρα είναι η ώρα να δράσουν.