W najnowszych objaśnieniach podatkowych Ministerstwa Finansów, opublikowanych 3 lipca 2025 roku, poruszono kluczowe kwestie dotyczące stosowania klauzuli rzeczywistego właściciela w kontekście podatku u źródła. Warto zwrócić uwagę na koncepcje dzielonego substratu osobowo-majątkowego i look-through approach, które mogą mieć w pewnych przypadkach fundamentalne znaczenie dla potrzeb zastosowania preferencji WHT.
Ogólne informacje
3 lipca 2025 r. zostały opublikowane objaśnienia podatkowe Ministerstwa Finansów w zakresie stosowania klauzuli rzeczywistego właściciela w kontekście obowiązku poboru przez płatników podatku u źródła (dalej: Objaśnienia). Zastosowanie się do Objaśnień powoduje objęcie zarówno podatnika jak i płatnika ochroną przewidzianą przepisami Ordynacji podatkowej.
Definicja rzeczywistego właściciela zawarta jest w Ustawie o CIT. Zgodnie z tą definicją rzeczywisty właściciel powinien otrzymywać dane należności dla własnej korzyści, nie być zobowiązanym do przekazania całości lub części należności oraz prowadzić rzeczywistą działalność gospodarczą.
Wydanie przez Ministerstwo Finansów Objaśnień stanowi istotny krok w doprecyzowaniu klauzuli rzeczywistego właściciela. Warto zwrócić szczególną uwagę na dwa zagadnienia, które – choć nie zostały wprost uregulowane w przepisach ustawowych – zostały szeroko omówione w Objaśnieniach. Są to: koncepcja dzielonego substratu osobowo-majątkowego oraz tzw. look-through approach. Obie te koncepcje mogą mieć kluczowe znaczenie w praktyce płatników i podatników, zwłaszcza w sytuacjach nietypowych lub budzących wątpliwości interpretacyjne, np. gdy mamy do czynienia z typową spółką holdingową, która nie prowadzi działalności operacyjnej.
Dzielony substrat osobowo-majątkowy
W wielu przypadkach odbiorcy należności wypłacanych przez polskich podatników korzystają z zasobów takich jak personel, środki trwałe czy biuro, które należą do innych podmiotów z grupy kapitałowej. Koszty związane z tymi zasobami nie są ponoszone przez podmiot, który otrzymuje płatności z Polski. Zgodnie z przedstawioną w Objaśnieniach koncepcją dzielonego substratu osobowo-majątkowego, powyższa metoda prowadzenia działalności nie wyklucza odbiorcy płatności z możliwości bycia uznanym za rzeczywistego właściciela należności otrzymywanych z Polski. Istotne jest, aby zasoby te były udostępniane przez podmioty mające siedzibę w krajach objętych zakresem działania prawa, które stanowi podstawę do przyznania preferencji w podatku u źródła.
Zatem w przypadku korzystania z preferencji wynikających z dyrektyw UE można uwzględnić zasoby udostępniane przez podmioty będące rezydentami podatkowymi jednego z państw członkowskich UE. Inaczej należy rozpatrywać sytuację, w której źródłem preferencji (zwolnienia lub obniżonej stawki WHT) jest umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania. Wówczas możliwość zastosowania koncepcji dzielonego substratu osobowo-majątkowego będzie istniała, jeżeli odbiorca płatności oraz podmiot udostępniający zasoby mają siedzibę w jednym kraju.
Przykładowo, jeżeli wypłata należności nastąpi ze spółki polskiej do spółki matki z siedzibą w Holandii, która to spółka korzysta z substratu osobowo-majątkowego spółki kanadyjskiej, wówczas koncepcja nie będzie miała zastosowania. Podmiot kanadyjski ma bowiem siedzibę w kraju nieobjętym zakresem działania prawa, stanowiącego podstawę do przyznania preferencji, bez względu na to czy jest to unijna dyrektywa, czy też UPO.
Co istotne, to na podatniku ciąży obowiązek wykazania, że przesłanka rzeczywistej działalności gospodarczej jest spełniona przy zastosowaniu koncepcji dzielonego substratu majątkowo-osobowego. Organ podatkowy nie jest zobowiązany do stosowania tej koncepcji, jeśli nie posiada odpowiedniej wiedzy na temat sposobu funkcjonowania danej grupy.
Należy podkreślić, że podmiot korzystający z dzielonego substratu musi nadal spełniać przesłanki definicji rzeczywistego właściciela, które obejmują: nie działanie jako pośrednik, otrzymywanie płatności dla własnej korzyści oraz prowadzenie rzeczywistej działalności gospodarczej. Kluczowe jest ustalenie, że spółka korzysta z dzielonego substratu w sposób świadczący o prowadzeniu rzeczywistej działalności gospodarczej w zakresie analizowanej płatności. Dzielony substrat dotyczy jedynie jednego z elementów przesłanki prowadzenia rzeczywistej działalności gospodarczej. Fakt korzystania z substratu majątkowo-osobowego innego podmiotu nie świadczy sam w sobie o prowadzeniu rzeczywistej działalności ani o spełnieniu pozostałych przesłanek warunku rzeczywistego właściciela.
Szersze omówienie koncepcji dzielonego substratu osobowo-majątkowego, wraz z praktycznymi przykładami i analizą skutków podatkowych, można znaleźć w artykule „Stosowanie koncepcji dzielonego substratu osobowo-majątkowego w świetle nowych objaśnień WHT” autorstwa Wojciecha Majkowskiego, Kingi Masilunas i Mariusza Mierzwińskiego na blogu KPMG:
Dzielony substrat osobowo-majątkowy w świetle WHT - KPMG Poland
Look-through approach
Zgodnie z konceptem look-through approach (dalej: LTA) płatnik może zastosować zwolnienie lub obniżoną stawkę podatku nawet jeżeli rzeczywisty właściciel tej należności nie jest jej bezpośrednim odbiorcą, a jest ona mu przekazywana przez pośredników. Jednocześnie, dla skutecznego zastosowania LTA , płatnik musi dochować należytej staranności i spełnić kilka istotnych warunków. Przede wszystkim powinien ustalić, kto jest rzeczywistym właścicielem należności, czyli podmiotem, który faktycznie odnosi korzyść z wypłacanej należności. Następnie należy zweryfikować, czy rzeczywisty właściciel rozpoznaje w swoim kraju przychód podatkowy z tytułu otrzymanej należności, co potwierdza, że płatność jest opodatkowana zgodnie z lokalnymi przepisami podatkowymi. Kolejnym krokiem jest sprawdzenie, czy płatności przekazywane przez kolejne podmioty w łańcuchu są rodzajowo tożsame, czyli czy nie zmienia się ich charakter w trakcie przekazywania. Ostatecznie, płatnik musi upewnić się, że zostały spełnione wszystkie szczegółowe warunki przewidziane dla danej preferencji podatkowej, określone w odpowiednich przepisach oraz omówione w Objaśnieniach. Dopiero spełnienie wszystkich tych wymogów pozwala na bezpieczne i prawidłowe zastosowanie LTA w praktyce.
Ministerstwo Finansów w Objaśnieniach podkreśla, że kluczowe dla prawidłowego zastosowania LTA jest rozróżnienie, czy mamy do czynienia z przepisami Dyrektyw PS i IR, czy też z postanowieniami umów o unikaniu podwójnego opodatkowania. Wynika to z faktu, że zarówno cele, jak i zakres podmiotowy dyrektyw unijnych oraz UPO różnią się w istotny sposób, co bezpośrednio wpływa na warunki, jakie należy spełnić, aby móc skorzystać z LTA. W sytuacji, gdy nie ma możliwości zastosowania LTA na gruncie Dyrektywy PS, warto rozważyć, czy spełnione są przesłanki do jej wykorzystania w oparciu o odpowiednią umowę o unikaniu podwójnego opodatkowania.
Dywidendy
Stosując LTA na gruncie dyrektywy PS przy wypłacie dywidend należy przede wszystkim ustalić łańcuch podmiotów, w ramach których przekazywana jest dywidenda, a także spełnienie przesłanek z art. 22 ust. 4-4d Ustawy CIT, tj. m.in. podleganie opodatkowaniu od całości dochodów w odpowiednim kraju, braku korzystania ze zwolnienia podatkowego, nieprzerwanego posiadania określonego udziału w kapitale spółki wypłacającej przez wymagany okres. MF w Objaśnieniach zwraca uwagę, że spełnienie warunku bezpośredniego posiadania udziałów powinno być zachowane na każdym etapie łańcucha, tzn. każda spółka otrzymująca dywidendę musi bezpośrednio posiadać udziały w kapitale spółki, od której otrzymuje wypłatę. Dodatkowo, przy stosowaniu koncepcji LTA przez płatnika, należy mieć na uwadze, aby nie naruszało to celów dyrektywy PS – co jest zachowane, gdy rzeczywistym odbiorcą dywidendy jest podmiot z UE lub EOG albo gdy dywidenda zostaje przynajmniej raz opodatkowana na terytorium UE lub EOG.
Odsetki i należności licencyjne
Podobnie jak w przypadku dywidend, na gruncie dyrektywy IR, płatnik dokonujący wypłaty należności licencyjnych zobowiązany jest w pierwszej kolejności do szczegółowego prześledzenia całego łańcucha podmiotów uczestniczących w transferze tych środków. Kluczowe jest przy tym upewnienie się, że żaden z podmiotów w łańcuchu nie korzysta ze zwolnienia z opodatkowania od całości swoich dochodów, niezależnie od miejsca ich uzyskania. Istotnym elementem weryfikacji jest także zapewnienie, że na każdym etapie wypłaty należności licencyjnych dochodzi do faktycznego opodatkowania tych środków – tak, aby nie powstała sytuacja, w której transfery pomiędzy państwami członkowskimi prowadzą do nieopodatkowanego przepływu środków. Dodatkowo, należy zweryfikować, czy warunek bezpośredniego posiadania co najmniej 25% udziałów (akcji) w kapitale spółki wypłacającej jest zachowany na każdym poziomie łańcucha (tzw. kaskadowo) bądź czy mamy do czynienia ze spółkami-siostrami, a udziały te pozostają własnością uprawnionego podmiotu przez wymagany, co najmniej dwuletni, okres.
