24 czerwca 2024 roku w Dzienniku Ustaw opublikowana została ustawa o ochronie sygnalistów, która uwzględnia poprawki Senatu. Z zakresu przedmiotowego ustawy ostatecznie wykreślone zostało prawo pracy. Ustawa wejdzie w życie po upływie 3 miesięcy od dnia publikacji, tj. 25 września 2024 roku. Od tego też momentu wszystkie firmy, które zatrudniają co najmniej 50 pracowników będą miały 3 miesiące na wdrożenie wewnętrznego systemu zgłaszania naruszeń i ochrony sygnalistów. Należy jednak mieć na uwadze, że w przypadku instytucji obowiązanych na gruncie ustawy o AML będą one podmiotami zobowiązanymi do wdrożenia procedury, niezależnie od liczby zatrudnionych pracowników.
Dlaczego działy księgowości i podatków powinny zainteresować się tą ustawą?
Naruszenia przepisów ustawy o CIT objęte ochroną
Jednym z obszarów naruszeń objętych ochroną przez ustawę o ochronie sygnalistów są naruszenia dotyczące rynku wewnętrznego UE, w tym opodatkowania osób prawnych (art. 3 ust. 1 pkt 17 ustawy o ochronie sygnalistów).
Motyw 18 do Dyrektywy 2019/1937 o sygnalistach pomaga w interpretacji tego przepisu, ponieważ wskazuje, że: „Naruszenia przepisów dotyczących podatku od osób prawnych i praktyki mające na celu uzyskanie korzyści podatkowej i uchylenia się od zobowiązań prawnych, a tym samym sprzeczne z przedmiotem lub celem właściwych przepisów dotyczących podatku od osób prawnych, wywierają negatywny wpływ na prawidłowe funkcjonowanie rynku wewnętrznego. Takie naruszenia i praktyki mogą prowadzić do nieuczciwej konkurencji podatkowej i szeroko zakrojonego uchylania się od opodatkowania oraz zakłócać równość szans przedsiębiorstw i prowadzić do uszczuplenia dochodów podatkowych państw członkowskich i całości budżetu unijnego. Niniejsza dyrektywa powinna przewidywać ochronę przed działaniami odwetowymi wobec osób zgłaszających praktyki mające na celu uchylanie się od opodatkowania lub dopuszczanie się nadużyć, które to praktyki w przeciwnym wypadku pozostałyby niewykryte, mając na celu zwiększenie zdolności właściwych organów do gwarantowania prawidłowego funkcjonowania rynku wewnętrznego i usuwania zakłóceń i barier w handlu, które negatywnie wpływają na konkurencyjność przedsiębiorstw na rynku wewnętrznym, a które to praktyki są bezpośrednio związane z przepisami dotyczącymi swobodnego przepływu i mają również znaczenie dla stosowania zasad pomocy państwa. Ochrona sygnalistów przewidziana w niniejszej dyrektywie stanowiłaby uzupełnienie niedawnych inicjatyw Komisji na rzecz zwiększenia przejrzystości i wymiany informacji w dziedzinie opodatkowania oraz utworzenia sprawiedliwszego otoczenia związanego z podatkiem od osób prawnych w Unii, w celu zwiększeniu skuteczności działań państw członkowskich w kwestii wykrywania praktyk mających na celu uchylanie się od opodatkowania lub dopuszczanie się nadużyć oraz pomogłaby w zniechęcaniu do stosowania takich praktyk. Jednakże niniejsza dyrektywa nie harmonizuje przepisów prawa materialnego ani przepisów wykonawczych z zakresu podatków ani nie zmierza do poprawy egzekwowania krajowych przepisów dotyczących podatku od osób prawnych, bez uszczerbku dla możliwości państw członkowskich wykorzystywania do tego celu informacji będących przedmiotem zgłoszenia.”
Warto zatem pamiętać, że ochrona sygnalistów w organizacji nie będzie zatem tylko domeną działu HR czy działu prawnego, ale również wewnętrzne działy księgowe/rachunkowe/podatków w spółkach powinny być co najmniej przeszkolone pod kątem ujawniania naruszeń, jakie mogłyby dotyczyć uchybień przepisom ustawy o CIT.
Niektóre z tych uchybień to przestępstwa z Kodeksu karnego skarbowego, przykładowo:
- art. 56c – Naruszenie przepisów dotyczących składania oświadczeń o sporządzeniu lokalnej dokumentacji cen transferowych
- art. 56d – Podanie nieprawdy lub zatajenie prawdy w wybranych oświadczeniach związanych z podatkami dochodowymi
- art. 56e – Niezłożenie wymaganego oświadczenia przez udziałowca lub akcjonariusza podatnika opodatkowanego ryczałtem od dochodów spółek, złożenie go po terminie lub podanie w nim nieprawdy
Wzmocniona ochrona rzetelności księgowań
Ponadto, firma księgowa będzie uprawniona, aby w ramach procedury zgłoszeń wewnętrznych przewidzieć możliwość zgłaszania informacji o naruszeniach dotyczących obowiązujących w tym podmiocie prawnym regulacji wewnętrznych lub standardów etycznych, które zostały ustanowione przez podmiot prawny na podstawie przepisów prawa powszechnie obowiązującego i pozostają z nimi zgodne.
Wyzwaniem będzie zatem odpowiednie skrojenie procedury wewnętrznej, tak aby uwzględniała możliwość zgłaszania naruszeń właściwych każdego organizacji (np. co do ochrony danych osobowych), ale także specyficzne dla firmy księgowej, jak przykładowo regulacje Kodeksu Zawodowej Etyki w Rachunkowości. Przykładem mogą być zasady kompetencji zawodowych i wysokiej jakości pracy, która może przejawiać się w praktyce wymogiem rzetelnego księgowania operacji gospodarczych. Może zatem wystąpić sytuacja, w której jako naruszenia zgłaszane będą również zdarzenia postrzegane jako błędy w sztuce (błędy merytoryczne) w pracy księgowego.
W interesie spółki powinno zatem być, aby pracownicy działu księgowego odpowiednio identyfikowali potencjalne naruszenia, ponieważ może to zapobiec odpowiedzialności osób zarządzających spółką/kierowników jednostki.
Jak możemy pomóc?
Jeśli w Państwa organizacji funkcjonuje dział księgowych albo departament podatków, to w ramach naszych usług już obecnie towarzyszymy w całym procesie wdrożenia ochrony sygnalistów w organizacji, dokonując wstępnych analiz, przygotowując procedurę, dokumenty wdrożeniowe i prowadząc szkolenia.
