W Rządowym Centrum Legislacji trwają prace nad projektem ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu deregulacji prawa gospodarczego i administracyjnego oraz doskonalenia zasad opracowywania prawa gospodarczego. Jak podkreślono w uzasadnieniu, projekt ten stanowi pierwszy krok w realizacji zapowiedzi polskiego rządu dotyczącej konieczności przeprowadzenia deregulacji w zakresie prawa gospodarczego i administracyjnego, w tym w szczególności w kierunku poprawy środowiska prawnego i instytucjonalnego, w którym działają polskie firmy. W projekcie zidentyfikowano obszary, w których można wprowadzić regulacje wspierające działalność przedsiębiorców. Wśród nich zaproponowano wprowadzenie zmian w Kodeksie postępowania cywilnego polegających na wzmocnieniu mediacji w postępowaniu cywilnym.
Mediacje w postępowaniach sądowych z zakresu prawa pracy stają się coraz bardziej powszechne. Stanowią one alternatywę dla tradycyjnych procesów sądowych, które często są długotrwałe i kosztowne. Mediacje dają stronom większą kontrolę nad sposobem rozwiązania sporu, ponieważ to strony wraz z mediatorem wypracowują porozumienie. Jest to forma ugodowego zakończenie konfliktu powstałego między stronami (pracodawcą a pracownikiem). Ponadto w przypadku mediacji strony mogą utrzymać większą poufność niż w przypadku otwartych postępowań sądowych, co może być kluczowe dla ochrony reputacji zarówno pracodawcy, jak i pracownika.
Mediacje w postępowaniach sądowych z zakresu prawa pracy mogą być skutecznym narzędziem w rozwiązywaniu sporów, ale ich efektywność zależy nie tylko od podejścia mediatora, ale również od gotowości stron do znalezienia wzajemnie akceptowalnego rozwiązania.
Jak wyglądają obecnie mediacje w sporach pracowniczych?
Aktualnie Kodeks postępowania cywilnego przewiduje obowiązek wskazania w treści pozwu informacji czy strony podjęły próbę mediacji lub innego pozasądowego sposobu rozwiązania sporu, a w przypadku, gdy takich prób nie podjęto, wyjaśnienie przyczyn ich niepodjęcia.
Sąd może skierować strony do mediacji na każdym etapie postępowania. Przewodniczący może wezwać strony do udziału w spotkaniu informacyjnym dotyczącym polubownych metod rozwiązywania sporów, w szczególności mediacji. Spotkanie informacyjne może prowadzić sędzia, referendarz sądowy, urzędnik sądowy, asystent sędziego lub stały mediator. Przed pierwszym posiedzeniem wyznaczonym na rozprawę przewodniczący dokonuje oceny, czy skierować sprawę do mediacji. W tym celu, jeżeli zachodzi potrzeba wysłuchania stron, przewodniczący może wezwać je do osobistego stawiennictwa na posiedzeniu niejawnym.
Czy mediacje w sporach pracowniczych będą obowiązkowe?
W celu wzmocnienia instrumentów sądowych skłaniających strony do mediacji, projekt ustawy przewiduje wprowadzenie katalogu przypadków, w których strony będą kierowane do mediacji lub będą musiały wziąć udział w spotkaniu informacyjnym poświęconym pozasądowym metodom rozwiązywania sporów.
Jednym z tych przypadków mają być sprawy z zakresu prawa pracy, za wyjątkiem spraw o uznanie bezskuteczności wypowiedzenia stosunku pracy, o przywrócenie do pracy i przywrócenie poprzednich warunków pracy lub płacy oraz o łącznie z nimi dochodzone roszczenia i o odszkodowanie w przypadku nieuzasadnionego lub naruszającego przepisy wypowiedzenia oraz rozwiązania stosunku pracy.
Przewodniczący będzie zobowiązany do skierowania stron do mediacji lub wezwania stron do udziału w spotkaniu informacyjnym w sytuacji, gdy w pozwie nie zostanie zawarta informacja albo wyjaśnienia odnoszące się do tego, kiedy i w jaki sposób strony podjęły próbę mediacji lub innego pozasądowego sposobu rozwiązania sporu.
Proponowane zmiany nie tylko doprecyzowują zakres informacji, jakie powinny być podane w pozwie, ale również wprowadzają zasadę, iż brak informacji o pozasądowych próbach rozwiązania sporu nie stanowi braku formalnego uniemożliwiającego nadanie sprawie biegu. Wejście w życie zmian zaplanowane zostało na 1 stycznia 2025 r.
