Pracownicy zatrudnieni w kopalniach węgla brunatnego oraz sektorze elektroenergetycznym, na wskazanych w przepisach stanowiskach, którym do nabycia praw emerytalnych zostało nie więcej niż cztery lata, będą uprawnieni do dodatkowych świadczeń - nowych odpłatnych urlopów oraz jednorazowych odpraw pieniężnych. Celem nowych przepisów jest wsparcie transformacji energetycznej kraju.
Urlop energetyczny i urlop górniczy
Ustawa z dnia 17 sierpnia 2023 r. o osłonach socjalnych dla pracowników sektora elektroenergetycznego i branży górnictwa węgla brunatnego (dalej „Ustawa”) wprowadziła możliwość skorzystania z urlopów energetycznych i górniczych, a także jednorazowe odprawy pieniężne dla określonych osób zatrudnionych w tych sektorach.
Wykaz stanowisk pracy, które uprawniają do urlopów: górniczego i energetycznego jest zawarty w projekcie rozporządzenia Ministra Aktywów Państwowych w sprawie wykazu stanowisk pracy uprawniających do urlopu energetycznego i urlopu górniczego oraz wzoru zaświadczenia o okresie korzystania przez pracownika z urlopu energetycznego lub urlopu górniczego. Wskazane wyżej urlopy, w wymiarze do 4 lat, a także dodatkowe świadczenie pieniężne, przysługują pracownikom sektora elektroenergetycznego w okresie wyłączania jednostek wytwórczych oraz pracownikom branży górnictwa węgla brunatnego w okresie systemowej redukcji, ograniczenia lub zakończenia wydobycia węgla brunatnego, w związku z transformacją sektora elektroenergetycznego.
Urlop górniczy lub urlop energetyczny będzie mógł być przyznany pod warunkiem: (i) zawarcia uprzedniego porozumienia pomiędzy pracownikiem a pracodawcą, z którego będzie wynikać, że umowa o pracę rozwiązuje się na mocy porozumienia stron w ramach zwolnienia grupowego lub zwolnienia indywidualnego z przyczyn niedotyczących pracowników, z upływem ostatniego dnia tego urlopu; (ii) wykorzystania w całości urlopu wypoczynkowego przysługującego pracownikowi na dzień rozpoczęcia urlopu energetycznego lub górniczego oraz (iii) nabycia prawa do emerytury poprzez skorzystanie z jednego ze wskazanych urlopów.
Pracodawca udziela urlopu górniczego lub energetycznego po ustaleniu przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych okresów uprawniających pracownika do emerytury i okresu tego urlopu niezbędnego do nabycia uprawnień emerytalnych.
Pracownik, w okresie korzystania z urlopu energetycznego albo z urlopu górniczego otrzymuje świadczenie socjalne w wysokości 80% miesięcznego wynagrodzenia pracownika obliczanego jak wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy.
Urlop energetyczny i górniczy jest dla pracownika dobrowolny. Pracownik korzystający z urlopu energetycznego lub z urlopu górniczego traci to uprawnienie, jeżeli w czasie korzystania z niego:
- podjął pracę zarobkową na podstawie stosunku pracy, umowy cywilnoprawnej, w ramach jednoosobowej działalności gospodarczej lub na innej podstawie w jednym z podmiotów wskazanych w art. 3 Ustawy (tj. przedsiębiorstwie energetycznym lub oznaczonej części takiego przedsiębiorstwa, spółce przedsiębiorstwa energetycznego, przedsiębiorstwie górniczym węgla brunatnego lub oznaczonej części takiego przedsiębiorstwa, spółce przedsiębiorstwa górniczego węgla brunatnego), lub w podmiocie świadczącym usługi na rzecz któregokolwiek z wymienionych wyżej podmiotów,
- nabył uprawnienia emerytalne.
Jednorazowa odprawa pieniężna
Pracownikowi, z którym rozwiązana została umowa o pracę w związku z procesem transformacji przedsiębiorstwa, przysługuje jednorazowa odprawa pieniężna, w wysokości 12-krotności miesięcznego wynagrodzenia pracownika obliczanego jak wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy. Ustawa stanowi, że wypłata jednorazowej odprawy pieniężnej ma nastąpić w dniu rozwiązania umowy o pracę. Warunkiem uzyskania tego świadczenia jest posiadanie co najmniej pięcioletniego stażu pracy w danym zakładzie oraz niemożność skorzystania z prawa do urlopu górniczego lub energetycznego.
Podmioty objęte wskazanymi rozwiązaniami
Uprawnieni do urlopów górniczych i energetycznych oraz odprawy pieniężnej będą pracownicy następujących podmiotów:
- przedsiębiorstw energetycznych lub oznaczonych części przedsiębiorstw energetycznych;
- spółek przedsiębiorstw energetycznych;
- przedsiębiorstw górniczych węgla brunatnego lub oznaczonych części przedsiębiorstw górniczych węgla brunatnego;
- spółek przedsiębiorstw górniczych węgla brunatnego.
Przepisy Ustawy realizują postanowienia Umowy Społecznej zawartej w grudniu 2022 roku przez przedstawicieli Rządu Rzeczypospolitej Polskiej, przedstawicieli spółek górniczych i energetycznych oraz reprezentatywne organizacje związkowe. Umowa miała na celu zminimalizowanie negatywnych skutków społeczno-gospodarczej transformacji sektora elektroenergetycznego oraz branży węgla brunatnego, poprzez wprowadzenie nowego systemu osłon społecznych.
