18 sierpnia 2023 roku Prezydentowi przekazano do podpisu ustawę z dnia 7 lipca 2023 r. zmieniającą liczne akty prawne, w tym ustawę o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Zmiana art. 35 tej ostatniej umożliwi pracownikom pozwanie pracodawcy o dowolną kwotę bez konieczności wniesienia opłaty sądowej od pozwu.
Sprawy z zakresu prawa pracy a opłaty sądowe
Obecnie, w sprawach z zakresu prawa pracy, od pracodawcy pobiera się opłatę podstawową wyłącznie od apelacji, zażalenia, skargi kasacyjnej i skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, przy czym w sprawach, w których wartość przedmiotu sporu przewyższa kwotę 50 000 złotych, od pracownika i pracodawcy pobiera się opłatę stosunkową od wszystkich podlegających opłacie pism. Oznacza to, że pracownik nie ponosi opłat jedynie wtedy, gdy wartość przedmiotu sporu jest niższa niż 50 000 złotych.
Pozew bez kosztów dla pracownika
Po nowelizacji, która wejdzie w życie w terminie 14 dni od dnia jej ogłoszenia, pracownik zostanie całkowicie zwolniony od ponoszenia opłat sądowych od pozwów wnoszonych w sprawach pracowniczych, bez względu na wartość przedmiotu sporu. Otworzy to pracownikowi furtkę do pozwania pracodawcy o każdą kwotę, a jednocześnie uchroni go od konieczności opłacenia pozwu.
Rozwiązanie to, niewątpliwie korzystne dla pracownika, pozwoli mu dochodzić swoich praw także w sytuacji, gdy dotychczas wysoka wartość roszczenia, a tym samym – wysoka wartość opłaty sądowej od pozwu – zniechęcała czy wręcz uniemożliwiała prowadzenie sporu z pracodawcą. Z drugiej strony, skutkiem nowelizacji może być bezzasadne windowanie wysokości roszczeń pracowniczych, a także wzrost liczby pozwów wnoszonych do sądów pracy, skutkujący dalszym wydłużeniem czasu trwania postępowań sądowych.
Apelacja nieoczywista
Jednocześnie należy wskazać, że – zgodnie z nowymi przepisami – pracownik (lub pracodawca) chcący odwołać się od wyroku sądu I instancji, będzie musiał opłacić apelację, jeżeli wartość przedmiotu sporu przewyższać będzie 50 000 złotych.
Uwagę zwraca tu fakt, że podstawą do obliczenia opłaty od apelacji będzie pierwotna wartość roszczenia pomniejszona o 50 000 złotych, a nie niezasądzona kwota. W praktyce może przełożyć się to na wysokie kwoty opłaty od apelacji i zniechęcić strony do dalszego dochodzenia swoich praw.
Przepisy przejściowe
Przepisy wprowadzone nowelizacją będą miały zastosowanie w sprawach wszczętych i niezakończonych przed dniem jej wejścia w życie wyłącznie do pism i wniosków podlegających opłacie wnoszonych po dniu wejścia w życie nowelizacji, a także do wydatków powstałych po dniu wejścia w życie nowelizacji.
Wprowadzone zmiany krytykują zarówno eksperci, jak i związki zawodowe, które domagały się nowelizacji. Jako korzystniejsze rozwiązanie wskazywane jest podniesienie progu wartości przedmiotu sporu, poniżej którego pracownik byłby zwolniony od opłat, a nawet – z uwagi na poziom inflacji – uzależnienie go od wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę.
Niezależnie od powyższych uwag, które nie zostaną już uwzględnione w nowelizacji, wejście w życie nowych przepisów najprawdopodobniej spowoduje znaczny wzrost liczby pozwów przeciwko pracodawcom o kwoty powyżej 50 tys. zł.
