Uchylenie przepisów nakładających obowiązek dokumentowania transakcji pośrednio rajowych

Najnowsze propozycje zmiany w zakresie „transakcji rajowych” przewidują:

• podniesienie progu dokumentacyjnego dla bezpośrednich transakcji rajowych (art. 11k ust. 2a i art. 11o ust. 1 CIT), odpowiednio do poziomu:

a)       2 500 000 zł – w przypadku transakcji finansowej, lub

b)      500 000 zł – w przypadku transakcji innej niż transakcja finansowa.

Ww. progi odnoszą się zarówno do transakcji z podmiotami powiązanymi (transakcje kontrolowane), jak i do transakcji z podmiotami niepowiązanymi (transakcje inne niż transakcja kontrolowana). Ponadto doprecyzowano, że przepis ten dotyczy również transakcji z zagranicznym zakładem położonym w raju podatkowym.

• uchylenie art. 11o ust. 1a i 1b CIT, co jest równoznaczne z całkowitym zniesieniem obowiązku dokumentacyjnego w stosunku do pośrednich transakcji rajowych. Równocześnie wiąże się to ze zdjęciem obowiązku weryfikacji rzeczywistego właściciela należności.

Co równie istotne, zgodnie z art. 24 Projektu likwidacja obowiązku raportowania pośrednich transakcji rajowych ma działać retroaktywnie tj. od 2021 roku. Zgodnie bowiem z projektem ustawy zmiany mają objąć transakcje rozpoczęte i niezakończone przed dniem 1 stycznia 2021 roku lub rozpoczęte po dniu 31 grudnia 2020 roku, ale w zakresie tej części tych transakcji, które są realizowane w roku podatkowym rozpoczynającym się po dniu 31 grudnia 2020 roku (co oznacza stosowanie tych przepisów do roku podatkowego 2021 oraz 2022).

Ponadto w zakresie cen transferowych wprowadzono następujące zmiany:

• doprecyzowano treść art. 11b pkt 1 CIT; do tej pory wyłączenie przepisów Rozdziału 1a CIT miało zastosowanie jedynie do transakcji kontrolowanych, w których cena lub sposób określenia ceny przedmiotu takiej transakcji kontrolowanej wynikał z przepisów ustaw lub wydanych na ich podstawie aktów normatywnych. Przepis rozszerzono o transakcje inne niż kontrolowane, do których również zgodnie z art. 11i CIT będzie miała zastosowanie zasada ceny rynkowej.
• nadano nowe brzmienie art. 11i CIT, tj. uchylono stosowanie zasady ceny rynkowej do transakcji innych niż kontrolowane, w których rzeczywisty właściciel jest podmiotem rajowym. Zaproponowano, aby zasadę tę stosować jedynie do bezpośrednich transakcji innych niż kontrolowane z podmiotem rajowym, lub z położonym w raju podatkowym zagranicznym zakładem. 

Brzmienie dotychczasowych przepisów dotyczących pośrednich transakcji rajowych prowadziło do nadmiernego obciążenia polskich podatników realizujących transakcje – zarówno krajowe (pomiędzy podmiotami zlokalizowanymi w Polsce), jak i zagraniczne (pomiędzy podmiotem polskim a zagranicznym) z uwagi na konieczność uruchomienia procedur identyfikacji i weryfikacji rzeczywistego właściciela należności. W praktyce obligatoryjnym było więc zbadanie (w skrajnych przypadkach) statusu nawet kilku tysięcy kontrahentów, nierzadko, w dużej mierze niepowiązanych.

Nie bez znaczenia były również liczne wątpliwości interpretacyjne (szczególnie w przypadku podmiotów działających np. w branży bankowej lub ubezpieczeniowej), jak i problemy natury praktycznej. Proces dochowania należytej staranności polegać miał bowiem na przygotowaniu i zebraniu przez podatników oświadczeń dotyczących transakcji realizowanych przez ich kontrahentów z rajami podatkowymi – co w wielu przypadkach okazywało się być trudne do wykonania. Ponadto, celem usprawnienia procesu, część podatników planowała a nawet zaczęła implementować dodatkowe rozwiązania w organizacjach, tj. wprowadzenie odpowiednich zapisów do umów z kontrahentami czy sporządzenie i wdrożenie szczegółowej procedury weryfikacji kontrahentów – to procesy czaso- i kosztochłonne.

Również w uzasadnieniu Projektu wskazano: „Rozwiązania te należy zatem ocenić jako nieproporcjonalne do celu, któremu miały służyć, a także – co istotniejsze - wątpliwe w zakresie możliwości jego osiągniecia. Nie negując słuszności walki z przerzucaniem i ukrywaniem dochodów w rajach podatkowych, jednakże mając na uwadze przedstawione powyżej argumenty oraz konieczność podejścia do kwestii walki z rajami podatkowymi w sposób szeroki niekoncertujący się jedynie na rozwiązaniach z zakresu cen transferowych, zrezygnowano z obowiązku odpowiedniego stosowania zasady ceny rynkowej oraz obowiązku dokumentacyjnego do pośrednich transakcji rajowych (…). Przepisy te w praktyce nie realizowałyby bowiem skutecznie zakładanych celów.”

Zniesienie obowiązku raportowania pośrednich transakcji rajowych należy zatem ocenić pozytywnie. Zaproponowana zmiana stanowi zasadniczo uwzględnienie uwag zgłaszanych już od 2020 roku zarówno przez praktykę biznesową, jak i przez środowisko eksperckie.

Pozostaje zatem czekać na finalną wersję ustawy, która ostatecznie przypieczętuje wprowadzane zmiany.