Zmiana przepisów dotyczących kas zapomogowo-pożyczkowych

W dniu 10 września 2021 roku na stronie Dziennika Ustaw opublikowano ustawę z dnia 11 sierpnia 2021 roku o kasach zapomogowo-pożyczkowych.

Ustawa z dnia 23 maja 1991 roku o związkach zawodowych przewiduje możliwość tworzenia u pracodawców kas zapomogowo-pożyczkowych, których członkami mogą być osoby wykonujące pracę zarobkową, emeryci i renciści bez względu na przynależność związkową. Powyższa ustawa również stanowi, że nadzór społeczny nad tymi kasami sprawują związki zawodowe.

W obecnie obowiązującym stanie prawnym (do 10 października 2021 roku) zasady i funkcjonowania kas zapomogowo-pożyczkowych określone są w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 19 grudnia 1992 roku w sprawie pracowniczych kas zapomogowo-pożyczkowych oraz spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych (SKOK) w zakładach pracy.

Zgodnie z Rozporządzeniem, aby w zakładzie pracy mogła zostać utworzona kasa zapomogowo-pożyczkowa musi zostać spełniony m.in. warunek zadeklarowania gotowości do przynależności do kasy zapomogowo-pożyczkowej lub SKOK oraz założyciele muszą uchwalić statut oraz dokonać wyboru organów przewidzianych w tym statucie. 

Rozszerzenie zakresu podmiotowego

Od czerwca 2021 roku w Sejmie trwały prace nad wprowadzeniem przepisów, które mają regulować kasy zapomogowo-pożyczkowe na poziomie ustawowym. W dniu 10 września 2021 roku w Dzienniku Ustaw została opublikowana ustawa z dnia 11 sierpnia 2021 roku o kasach zapomogowo-pożyczkowych. Jak wskazał ustawodawca w uzasadnieniu, jednym z głównych celów wprowadzenia zmian jest aktualizacja przepisów w związku z wejściem w 2019 roku przepisów umożliwiających objęcie pełnym prawem koalicji związkowej, tj. prawem tworzenia i wstępowania do związków zawodowych, wszystkie osoby wykonujące pracę zarobkową.

Od 2019 roku do związków zawodowych mogą przynależeć nie tylko pracownicy, ale również osoby świadczące pracę za wynagrodzeniem na innej podstawie niż stosunek pracy (jeżeli nie zatrudniają do tego rodzaju pracy innych osób), niezależnie od podstawy zatrudnienia. Osoby te mają takie prawa i interesy związane z wykonywaniem pracy, które mogą być reprezentowane i bronione przez związek zawodowy.

Nowa ustawa przewiduje .in., iż kasę zapomogowo-pożyczkową będą mogły utworzyć osoby wykonującą pracę zarobkową, a więc zarówno pracownicy w rozumieniu Kodeksu pracy, ale również osoby wykonujące pracę na podstawie umów cywilnoprawnych.

Zmiana celu funkcjonowania kas zapomogowo-pożyczkowych

Warto również zauważyć, iż ustawa wprowadza nowy cel kas zapomogowo-pożyczkowych. Rozporządzenie z 1992 roku przewidywało, iż celem pracowniczych kas zapomogowo-pożyczkowych jest udzielanie członkom pomocy materialnej w formie pożyczek długo- i krótkoterminowych oraz zapomóg - w miarę posiadanych środków - na zasadach określonych w statucie. Zgodnie z ustawą, od 11 października 2021 roku celem działania kas zapomogowo-pożyczkowych będzie udzielanie jej członkom pomocy materialnej w formie nieoprocentowanych pożyczek, a w miarę posiadanych środków także zapomóg.

Sprawowanie nadzoru nad kasami zapomogo-pożyczkowymi

Jak wcześniej wspomnieliśmy, na podstawie obowiązujących przepisów, nadzór nad pracowniczymi kasami zapomogowo-pożyczkowymi sprawują związki zawodowe. Nowa ustawa wprowadza zasadę, że w przypadku, gdy u danego pracodawcy nie działają związki zawodowe, nadzór nad kasą zapomogowo-pożyczkową będzie mogła sprawować rada pracowników. W przypadku, gdy nie została powoła rada pracowników nadzór będzie sprawowała reprezentacja osób wykonujących pracę zarobkową wyłoniona w trybie przyjętym u danego pracodawcy.

Wprowadzenie przepisów odnoszących się do funkcjonowania kas zapomogowo-pożyczkowych w przypadku zmian strukturalnych pracodawcy

Ustawa przewiduje, iż walne zebranie członków kasy zapomogowo-pożyczkowej będzie uprawione do podjęcia uchwały o likwidacji kasy zapomogowo-pożyczkowej, jak i uchwały o dostosowaniu struktury organizacyjnej kasy zapomogowo-pożyczkowej w związku ze zmianą struktury organizacyjnej pracodawcy.

Ustawa przewiduje, iż pracodawca będzie zobowiązany do świadczenia pomocy w ramach kas zapomogowo-pożyczkowych, w szczególności poprzez:

1. udostępnianie pomieszczeń biurowych,
2. udostępnianie odpowiednio zabezpieczonego miejsca na przechowywanie gotówki,
3. transport gotówki do banku i z banku, jeśli pracodawca prowadzi obrót gotówkowy,
4. udzielanie informacji umożliwiających dokonanie weryfikacji, czy określona osoba spełnia warunki, np. by móc być poręczycielem w myśl ustawy o kasach zapomogowo-pożyczkowych,
5. prowadzenie rachunkowości, obsługi kasowej i prawnej,
6. dokonywanie na rzecz kasy zapomogowo-pożyczkowej potrąceń wpisowego, miesięcznych wkładów członkowskich i rat pożyczek na listach płac, listach wypłat i zasiłków, a w przypadku braku możliwości dokonania takiego potrącenia - informuje o tym zarząd,
7. niezwłoczne odprowadzanie wpłat wpisowego, miesięcznych wkładów członkowskich i rat pożyczek na rachunek płatniczy kasy zapomogowo-pożyczkowej,
8. przekazywanie przez zarząd członkom kasy zapomogowo-pożyczkowej informacji o stanie ich wkładów członkowskich i zadłużenia.

Ustawa przewiduje przekształcenie z mocy prawa obecnie funkcjonujących pracowniczych kas zapomogowo-pożyczkowych w kasy zapomogowo-pożyczkowe. Dodatkowo ustawa przewiduje, iż obecnie funkcjonujące kasy zapomogowo-pożyczkowe będą miały 18 miesięcy od dnia wejścia w życie przepisów, tj. od 11 października 2021 roku, na dostosowanie m.in. swojego statutu do zmian jakie wprowadza ustawa.