Parlament Europejski w dniu 21 stycznia 2021 roku przyjął rezolucję zawierającą zalecenia dla Komisji w sprawie prawa do bycia offline.
Czym jest „prawo do bycia offline”?
Prawo do bycia offline (ang. the right to disconnect) zwane również prawem do wyłączenia się rozumiane jest, według rezolucji jako prawo pracowników do nieangażowania się poza czasem pracy w zadania związane z pracą i do nieuczestniczenia w komunikacji za pomocą narzędzi cyfrowych, takich jak rozmowy telefoniczne, e-maile lub inne wiadomości1. W założeniu ma mieć ono zastosowanie do wszystkich pracowników, niezależnie od branż czy sektora (publicznego czy prywatnego), w którym pracownik jest zatrudniony.
Prawo do bycia offline ma gwarantować pracownikowi możliwość odłożenia na bok narzędzi służących do wykonywania pracy i nie odpowiadania na polecenia ze strony pracodawców poza czasem pracy, bez ryzyka negatywnych konsekwencji (np. zwolnienia). W praktyce w szczególności będzie to odnosiło się do nie odbierania przez pracowników telefonów służbowych, nie odczytywania korespondencji e-mailowej czy nie uczestniczenia w spotkaniach online, które podczas pandemii stały się bardzo popularne, po godzinach pracy.
Na kogo ma zostać nałożony obowiązek działań mających zagwarantować „prawo do bycia offline”
W ocenie twórców rezolucji, obowiązek realizacji prawa pracownika do bycia offline powinien być nałożony na pracodawców. Pracodawcy powinni wprowadzić „ […] obiektywne, niezawodne i dostępne systemy umożliwiające pomiar czasu przepracowanego każdego dnia przez każdego pracownika zgodnie z prawem pracowników do prywatności i do ochrony danych osobowych”2. Działania pracodawców powinny być wprowadzone w zakładach pracy nie tylko w sposób sprawiedliwy, ale również przejrzysty.
Co więcej w preambule do rezolucji zostały postawione dwa, w naszej ocenie, kluczowe założenia:
1) po pierwsze pracodawcy nie powinni wymagać od swoich pracowników, by byli bezpośrednio czy nawet pośrednio dyspozycyjni lub dostępni poza godzinami pracy, jak i nie powinni promować kultury „zawsze dostępnego pracownika”, która powoduje, iż pracownicy, którzy stale wykonują pracę po godzinach pracy są faworyzowani,
2) pracodawcy powinni aktywnie wspierać prawo do bycia offline i zachęcać do korzystania z niego oraz promować skuteczne, uzasadnione i zrównoważone podejście do narzędzi cyfrowych w pracy, a także środki uświadamiające, kampanie edukacyjne i szkoleniowe dotyczące czasu pracy i prawa do bycia offline.
Cele i motywy wprowadzenia „prawa do bycia offline”
Twórcy rezolucji podkreślają, iż prawo do bycia offline ma zasadnicze znaczenie dla ochrony zdrowia i samopoczucia fizycznego i psychicznego oraz ochrony przed zagrożeniami psychologicznymi pracownika. W szczególności potrzeba ochrony powyższych wartości wzrosła wskutek pandemii koronawirusa, podczas której pracownicy masowo zaczęli wykonywać pracę w formie pracy zdalnej lub telepracy. Korzystanie z narzędzi cyfrowych i wykonywanie całości pracy w domu doprowadza do zatarcia granic między czasem pracy, a czasem wolnym, jak i zakłócenia prywatnego czasu pracownika. Głównym celem rezolucji jest poprawa warunków pracy wszystkich pracowników poprzez określenie minimalnych wymogów obwarowujących prawo do bycia offline.
Zapewnienie ochrony przed niekorzystnym traktowaniem
Rezolucja zawiera również postanowienia odnoszące się do tego, iż pracownicy powinni być chronieni przed niekorzystnym traktowaniem. Proponuje się, aby pracownicy mieli zagwarantowany dostęp do odpowiedniej i szybkiej ochrony sądowej i administracyjnej przed jakimkolwiek niekorzystnym traktowaniem, spowodowanym wykonywaniem lub chęcią wykonywania praw przewidzianych w rezolucji, w tym prawo do dochodzenia roszczeń w przypadku naruszenia ich praw wynikających z prawa do bycia offline.
Ochrona przed niekorzystnym traktowaniem powinna również obejmować zakaz dyskryminowania, mniej korzystnego traktowania, rozwiązywania umów oraz stosowania przez pracodawców innych niekorzystnych środków ze względu na fakt, że pracownicy wykonują lub chcą wykonywać swoje prawo do bycia offline.
Przyjęcie rezolucji przez Parlament Europejski ma na celu zaapelowanie do Komisji Europejskiej, by ta podjęła prace nad przygotowaniem i wdrożeniem dyrektywy zapewniającej pracownikom prawo do bycia offline. Będziemy Państwa informować o pracach związanych z ewentualnymi działaniami Komisji w tym zakresie.
1 https://www.europarl.europa.eu/doceo/document/TA-9-2021-0021_PL.html
2 https://www.europarl.europa.eu/doceo/document/TA-9-2021-0021_PL.html
