Vriendenerfenis verdwijnt, singlevermindering komt in de plaats

Via de regeling van de “vriendenerfenis” kunt u in Vlaanderen sinds een aantal jaren een deel van uw erfenis onder het meest gunstige fiscale tarief nalaten aan één of meer goede vrienden of verdere familieleden.

De Vlaamse Regering heeft nu beslist om deze regeling stop te zetten via een uitdoofscenario, en te vervangen door een nieuwe gunstregeling in de erfbelasting, de zogenaamde “singlevermindering”. Uit het ontwerp van Programmadecreet van 24 oktober 2025 bij de begroting 2026 blijkt dat de nieuwe regeling zou gelden voor overlijdens vanaf 1 januari 2026.

De huidige regeling van de vriendenerfenis laat toe om via testament één of meerdere goede vrienden of verdere familieleden (broers, zussen en verdere verwanten) een bedrag na te laten aan een gunstig tarief in de erfbelasting. Daar waar zij normaal Vlaamse erfbelasting moeten betalen aan tarieven die van 25% tot 55% kunnen oplopen, betalen zij op het deel dat ze verkrijgen als vriendenerfenis slechts 3% erfbelasting.

Het maximumbedrag waarop het gunstige tarief van 3% van toepassing is, is echter beperkt tot 15.000 euro voor alle vrienden en verdere familieleden samen. De persoon of personen waarvan u wil dat hij of zij het voordeel van de vriendenerfenis kunnen genieten, moet(en) worden aangeduid in uw testament. Indien u meerdere personen aanduidt, wordt het voordeel van de vriendenerfenis evenredig verdeeld onder hen, tenzij u dit anders bepaalt.

De vriendenerfenis kan ook worden toegepast als u bij uw overlijden een partner en/of kinderen heeft, maar via testament dus toch een deel van uw erfenis zou willen nalaten aan een ander familielid of een goede vriend.

Voorbeeld:

Stel, op datum van uw overlijden laat u twee kinderen na. Daarnaast heeft u in uw testament van 1 november 2025 opgenomen dat u overeenkomstig de vriendenerfenis 30.000 euro nalaat aan uw zus Juliette en 60.000 euro aan uw beste vriend Bernard (ervan uitgaand dat daarmee het minimaal erfdeel waarop uw kinderen recht hebben niet geschonden is), waarbij u heeft bevestigd dat zij beiden het voordeel van de vriendenerfenis kunnen genieten.

Juliette en Bernard zullen volgende erfbelasting verschuldigd zijn indien zij toepassing vragen van de vriendenerfenis:

• Juliette:       6.400 EUR (zonder vriendenerfenis: 7.500 EUR)
  • 5.000 (= 15.000 EUR x (30.000/90.000)) x 3% = 150 EUR
  • 25.000 x 25% = 6.250 EUR
• Bernard:      17.800 EUR (zonder vriendenerfenis: 20.000 EUR)
  • 10.000 (=15.000 EUR x (60.000/90.000) x 3% = 300 EUR
  • 25.000 x 25% = 6.250 EUR
  • 25.000 x 45% = 11.250 EUR

Deze regeling van de vriendenerfenis wordt vanaf 1 januari 2026 stopgezet via een uitdoofscenario. Indien de vriendenerfenis is opgenomen in een testament dat uiterlijk op 31 december 2025 is opgemaakt, dan blijft die regeling gewoon gelden, ook al vindt het overlijden pas plaats op of na 1 januari 2026, tenzij geopteerd zou worden voor de nieuwe regeling van de singlevermindering (zie hierna).

Indien de regeling van de vriendenerfenis echter nog zou worden opgenomen in een testament dat wordt opgesteld vanaf 1 januari 2026, dan zal dit fiscaal geen uitwerking meer krijgen.

De “singlevermindering” is een nieuwe fiscale gunstregeling die in het leven wordt geroepen en enkel zou gelden voor inwoners van Vlaanderen die bij hun overlijden alleenstaand zijn en geen kinderen of kleinkinderen hebben. Hun erfgenamen worden immers doorgaans belast aan tarieven in de erfbelasting die oplopen van 25% tot 55% aangezien de laagste tarieven van 3% - 9% - 27% enkel gelden voor partners en erfgenamen in de rechte lijn (ouders/grootouders, kinderen, kleinkinderen, enz.).

Onder de nieuwe regeling zullen alleenstaanden zonder afstammelingen maximaal 100.000 euro van hun erfenis kunnen nalaten aan één of meer door hen vrij te kiezen erfgenamen die dan slechts 3% of 9% erfbelasting moeten betalen op hetgeen zij erven. De erfgenamen waarvan de alleenstaande wenst dat zij het fiscale voordeel van de singlevermindering kunnen genieten, moeten worden aangeduid in een testament. Indien er meerdere personen worden aangeduid, wordt het voordeel van de singlevermindering evenredig verdeeld onder hen, tenzij in het testament een andere verdeling wordt bepaald.

Deze nieuwe singlevermindering komt in plaats van de vriendenerfenis en kent dus een ruimer fiscaal voordeel toe, maar kan – zoals de naam doet vermoeden – niet door iedereen worden toegepast.

Anders dan voor de vriendenerfenis kan de singlevermindering enkel spelen indien u op het moment van uw overlijden:

• geen partner heeft: dit betekent dat u op dag van uw overlijden niet gehuwd bent, niet wettelijk samenwonend bent, en ook niet één jaar of langer ononderbroken feitelijk samenwonend bent; én
• geen afstammelingen of daarmee gelijkgestelde personen heeft (kinderen, kleinkinderen, stiefkinderen, zorgkinderen, geadopteerde kinderen, enz.); én
• in een testament één of meer natuurlijke personen heeft aangeduid die het fiscale voordeel van de singlevermindering kunnen genieten.

Indien aan deze voorwaarden is voldaan, kan of kunnen de aangeduide begunstigde(n) aan een voordelig progressief tarief in de erfbelasting erven:

• 3% op de eerste schijf tot 50.000 euro;
• 9% op de tweede schijf van 50.000 euro.

Voorbeeld:

Stel, zelfde voorbeeld als hierboven met dat verschil dat uw testament is opgesteld na 1 januari 2026 en dat u overeenkomstig de singlevermindering aan uw zus Juliette 30.000 euro nalaat en aan uw beste vriend Bernard 60.000 euro nalaat, waarbij u heeft bevestigd dat zij beiden het voordeel van de singlevermindering kunnen genieten.

Aangezien u op datum van uw overlijden twee kinderen nalaat, zullen Juliette en Bernard echter geen toepassing kunnen maken van de singlevermindering.

Mocht u bij uw overlijden geen partner en ook geen kinderen nalaten, dan is de singlevermindering wel toepasbaar en dan zouden Juliette en Bernard als volgt worden belast:

• Juliette:       900 EUR (zonder singlevermindering: 7.500 EUR)
  • 30.000 EUR  x 3% = 900 EUR
• Bernard:      2.400 EUR (zonder singlevermindering: 20.000 EUR)
  • 50.000 EUR x 3% = 1.500 EUR
  • 10.000 EUR x 9% = 900 EUR

De singlevermindering en de vriendenerfenis kunnen niet samen worden toegepast op éénzelfde nalatenschap. Wanneer de voorwaarden voor de beide regelingen vervuld zijn, zal enkel de singlevermindering worden toegekend.

Voor de volledigheid geven we nog mee dat hetzelfde ontwerp van Vlaams Programmadecreet ook voorziet dat de vrijstelling van erfbelasting voor de vererving tussen partners van roerende goederen (bv. geldsom, beleggingsportefeuille, juwelen etc.) wordt opgetrokken van 50.000 euro naar 75.000 euro. Vanaf 2026 zal u dus op de eerste 75.000 euro aan roerende goederen die u van uw echtgenoot/partner erft, geen erfbelasting verschuldigd zijn.

Deze vrijstelling geldt niet voor onroerende goederen, andere dan de gezinswoning (bv. tweede verblijf). Het deel dat de langstlevende echtgenoot/partner via erfenis verkrijgt van de gezinswoning is en blijft evenwel vrijgesteld. Aan deze vrijstelling verandert niets.

De afschaffing van de vriendenerfenis en de invoering van de singlevermindering kunnen belangrijke gevolgen hebben voor bestaande testamenten en successieplanningen. Wij raden aan om tijdig uw testament te laten herzien om te vermijden dat geplande fiscale voordelen verloren gaan, of om na te gaan of u in aanmerking komt voor de nieuwe singlevermindering. Neem gerust contact met ons op om de impact voor uw situatie te bespreken.