Hissedar Uyuşmazlığı

Genellikle şirketin yönetim hakkına veya çoğunluğuna sahip hissedarlar ile diğer hissedarların ters düşmesi şeklinde ortaya çıkan bu uyuşmazlıklar çoğu zaman, tarafların gördüğü finansal zararlar, anlaşmaların veya görevlerin ihlal edilmesi gibi olaylar ile tetiklenmektedir. Bu gibi uyuşmazlıklar milli yargıda veya uluslararası tahkim merkezlerinde çözülebilmektedir. ICC (International Chamber of Commerce)'nin 2023 yılında yayınlamış olduğu “ICC Dispute Resolution 2023 Statistics” sonuçlarına göre uluslararası tahkime taşınan uyuşmazlıkların %8,5’ini hisse alımı/ devri ve hissedar uyuşmazlıkları oluşturmaktadır. 

Şirketlerin hisse değeri, paydaşlar arasında potansiyel uyuşmazlıklara yol açabilen temel unsurdan biridir. Hisse satış sözleşmelerinde zaman zaman karşılaştığımız şirketin performansına dair koşul ve taahhütler, şirket devrinden sonra ortaya çıkan bazı hadiseler, ortaklığın giderilmesi esnasında yaşanan fikir ayrılıkları hisse değeri hakkında uyuşmazlıklara sebep olabilmektedir. Bazı gerçek hayat örnekleri şu şekildedir:

• Değerlemeye konu olan karlılık rakamının yanlış belirlenmesi
• Satın alma sonrası şirketin önemli bir tazminat davası ile karşı karşıya olduğunun anlaşılması
• Satın alma sonrası garanti karşılıklarına ilişkin muhasebe kayıtlarının atılmamış olduğunun anlaşılması
• Maden sahasındaki rezerv miktarının yanlış tahmin edilmesi vb.

Kâr payı (temettü) dağıtımı konusundaki anlaşmazlıklar, bir şirketin hissedarları arasında sıkça rastlanan sorunlardan biridir. Hissedarlar arasında kâr payının dağıtımına ilişkin çeşitli görüş ayrılıkları ortaya çıkabilmektedir. Bu anlaşmazlıklar ise genellikle şirket performansı, yatırımların getirisi, büyüme stratejileri ve diğer stratejik kararlar etrafında yoğunlaşmaktadır. Kimi hissedarlar daha yüksek bir kâr payı beklerken, diğerleri şirketin büyümesi ve rekabet avantajını sürdürebilmesi için karın şirket içinde tutulması gerektiğini savunmaktadır. Bu farklı görüşler, ilişkilerin gerilmesine, potansiyel olarak şirket içinde güç mücadelelerine ve uyuşmazlıklara yol açmaktadır.

Bu tür anlaşmazlıklar genellikle, karar mekanizmalarının net bir çerçeveye sahip olmadığı, küçük ve orta büyüklükteki işletmelerde karşılaşılan durumlardır. Şirketin yönetimi, yeniden yapılanması, satışı ya da kapanması üzerine oluşan anlaşmazlıklar hissedarlar arasında uyuşmazlıklara neden olmaktadır. Şirketin genel performansını etkileyecek yönetim stratejileri, bütçe harcamaları veya işletmenin stratejik değişikliği gibi önemli meseleler, hissedarlar arasında görüş ayrılıklarına ve dolayısıyla anlaşmazlıklara yol açmaktadır. Bu tür durumlar, şirket içindeki ilişkileri etkilemekte ve etkili bir çözüm bulunmazsa işletmenin sürdürülebilirliğini tehdit edebilmektedir.

Hissedarlar arasında yaşanabilen potansiyel uyuşmazlıkların bir diğer nedeni, sermaye artırımı kararlarıdır. Sermaye artırımı kararına katılmayan yahut katılamayan hissedarların mağdur olduğu, bu durumların pek çok davaya sebep olduğu görülmektedir. Bu gibi uyuşmazlıklar, haklarının korunması amacıyla genellikle azınlık hissedarları ileriye sürülmektedir.

Şirketi yönetme yetkisine veya çoğunluğuna sahip hissedarlar ve diğer hissedarlar arasında güven, bir işletmenin sağlıklı bir şekilde işlemesinde temel bir faktördür. Ancak, yöneticilerin güvene dayalı sorumluluklarını yerine getirmemesi, hissedarlar arasında anlaşmazlıklara ve çatışmalara neden olmaktadır. Finansal tabloların yanıltıcı şekilde düzenlendiği şüphesi sıkça uyuşmazlığa sebep olmaktadır. Bu eylem, şirketin gerçek finansal durumunu gizlemeye yönelik bir çabadır ve hissedarları yanıltarak ellerindeki hisselerin değerini etkilemektedir. Benzer şekilde, şirket kaynaklarının kötüye kullanılması yahut rekabet etmeme yükümlülüklerinin ihlali de hissedarlar arası uyuşmazlıkları tetiklemektedir.

Anlaşmazlıklardan kaçınmanın en etkili yolu, her türlü olasılığı kapsamayı amaçlayan güçlü bir hissedar anlaşması / ana sözleşme oluşturmaktır. Hazırlanan anlaşmanın aşağıda listelenen konu başlıklarını kapsaması tüm hissedarların haklarını açık ve detaylıca anlamasını sağlayarak uyuşmazlık olasılığını azaltmaktadır.

Hissedar anlaşması, hissedarlara verilen herhangi bir oy hakkını belirlemekte ve çıkmaza girmeyi önlemek için kullanılmaktadır. Hissedarlar, işletmeye yaptıkları katkıya göre hisselerin tahsis edilmesini isteme hakkına sahiptir, bu da daha fazla hisseye sahip olanlara veya belirli bir türde hisseye sahip olanlara haklar tanır. Hissedarlara kar payları ödenmekte ve hisse büyüklüklerine göre oy hakkı verilmektedir. Belirli durumlarda çoğunluğun onayının aranması veya bir yöneticinin görevden alınması için oybirliği aranması gibi konularda, hissedar anlaşmasında ele alınması halinde ileriye dönük anlaşmazlık riski azalacaktır.

Mevcut hissedarların aksi yöndeki isteklerine rağmen, bir grup  hissenin üçüncü bir tarafa satılması karşımıza uyuşmazlık riski olarak çıkmaktadır. Hissedar anlaşmalarında, devredilecek hisselerin önce mevcut hissedarlara teklif edilmesi (ön alım hakkı), zorunlu satış gibi hükümlere yer verilmesi uyuşmazlıkları önlemek için etkilidir. Ek olarak, bir ön alım yahut zorunlu satış maddesinde hisse değerleme yönteminin önceden belirlenmesi de önem arz etmektedir.

Her ne kadar ilgili kanunlarda hissedarların birbirilerine olan borçları genel olarak düzenlenmiş olsa da, hissedar sözleşmelerine rekabet yasağı maddeleri eklenebilmektedir. Bu nitelikteki maddeler genellikle hissedarların, hissedar oldukları dönem boyunca ve payların devrini müteakip belirli bir süre içerisinde şirket ile rekabet etmeyeceklerini hüküm altına almaktadır.

Hissedar kararlarında çıkmaza gidilmesi durumunda, hisselerin satılmasına izin veren geri alım hükümlerini de içeren çıkmaza girme hükümleri, hissedarların ileriye dönük bir yol üzerinde anlaşamaması nedeniyle işletmenin zarar görmesini önlemek için durum ile nasıl başa çıkılacağını belirlemektedir.

Düzenlenmiş olan anlaşma içerisinde arabuluculuk, tahkim ya da mahkeme gibi bir uyuşmazlık çözüm yolu maddesinin bulunması anlaşmanın en önemli noktalarından biridir. Arabuluculuk, dava sürecinden daha hızlı ve daha az maliyetli olma avantajına sahiptir ve taraflar arasındaki ilişkiyi yeniden inşa etme fırsatı sunmaktadır.

Ticaret alanında deneyimli bir avukat, finansal danışman veya şirket yönetimi konusunda uzman bir danışman ile çalışarak, uygun stratejiler geliştirmek şirkete hissedarlar arasında yaşanacak olası uyuşmazlıkları öngörebilme kabiliyeti sağlamaktadır.

Kapsamlı bir hissedar anlaşmasına ek olarak; önemli kayıtların, anlaşmaların, tüzüklerin, hissedar toplantı tutanaklarının ve diğer önemli belgelerin kayıtlarının tutulması ve arşivlenmesi uyuşmazlıkların önlenmesinde hayati önem taşıyan bilgiler sağlamakta ve çözümü hızlandırmaktadır.

Şirketin faaliyet gösterdiği pazardaki ve şirket içerisindeki risklerin belirlenmesi şirketin potansiyel uyuşmazlıkları ortaya çıkmadan önce engellenmesine yardımcı olmaktadır. Risk yönetimi politikaları oluşturulmalı, hissedarların ve diğer şirket çalışanlarının bu risklere karşı ne gibi aksiyonlar alması gerektiğini öğrenmesi sağlanmalıdır.