Nowe zasady delegowania kierowców

Zasady ogólne delegowania pracowników z oraz na terytorium Polski uregulowane zostały w ustawie z dnia 10 czerwca 2016 r. o delegowaniu pracowników w ramach świadczenia usług („ustawa o delegowaniu pracowników”) implementującej m.in. Dyrektywę 96/71/WE dotyczącą delegowania pracowników w ramach świadczenia usług. Do 18 sierpnia 2023 r. przepisy tejże ustawy nie miały zastosowania do transportu międzynarodowego, z wyłączeniem przewozów kabotażowych. Ustawa o delegowaniu kierowców uchyliła tę zasadę, a objęte nią regulacje uzyskały status przepisów szczególnych w stosunku do przepisów zawartych w ustawie o delegowaniu pracowników.

W przeciwieństwie do ustawy o delegowaniu pracowników, zgodnie z którą przepisy tejże ustawy stosuje się odpowiednio w przypadku wykonywania pracy na terytorium Polski przez pracownika skierowanego przez pracodawcę mającego siedzibę w państwie niebędącym państwem członkowskim, ustawa o delegowaniu kierowców wyraźnie rozróżnia przepisy mające zastosowanie do osób delegowanych z lub do państw członkowskich Unii Europejskiej oraz do osób delegowanych z lub do państwa nieczłonkowskiego.

Przepisom ustawy o delegowaniu kierowców nie podlegają kierowcy delegowani:

• z i na terytorium Polski do pracy w oddziale lub przedsiębiorstwie należącym do grupy przedsiębiorstw, do której należy pracodawca delegujący kierowcę odpowiednio z lub na terytorium Polski,
• z i na terytorium Polski przez podmiot będący agencją pracy tymczasowej, a w przypadku delegowania do Polski, także przez podmiot będący agencją wynajmującą personel, który skierował kierowcę do pracodawcy użytkownika,
• z Polski na terytorium Szwajcarii lub do Polski z terytorium Szwajcarii, do czasu przyjęcia, w drodze umowy z Unią Europejską, zobowiązania do implementacji do krajowego porządku prawnego przepisów Dyrektywy 2020/1057.

Do powyższych kierowców stosowane są natomiast odpowiednio przepisy ustawy o delegowaniu pracowników. 

Ustawa wprowadza słownik pojęć definiujący m.in. strony oraz przesłanki delegowania. Delegowaniem jest tymczasowe skierowanie kierowcy będącego pracownikiem, w rozumieniu przepisów polskich lub innego unijnego państwa destynacji, przez przewoźnika drogowego mającego siedzibę w państwie członkowskim do pracy na terytorium Polski lub z terytorium Polski do innego państwa członkowskiego, w związku z realizacją usługi transportu drogowego przez tego przewoźnika. W przypadku delegowania do Polski kierowcy z państwa trzeciego przesłanki są analogiczne, lecz wyłączone zostało kryterium stosunku zatrudnienia.

Podmiotem delegującym w każdym przypadku jest przewoźnik drogowy w rozumieniu ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym. Z delegowaniem na terytorium Polski z państw Unii Europejskiej oraz z państw trzecich nie mamy do czynienia w przypadku kierowców wykonujących przejazd tranzytem. Jeśli chodzi o kierowców z państw członkowskich, delegowaniem nie jest także m.in. wykonywanie przewozu dwustronnego rzeczy lub osób albo dokonywanie określonych dodatkowych czynności w ramach przewozów dwustronnych. Te grupy kierowców nie są także pracownikami delegowanymi w rozumieniu przepisów o delegowaniu pracowników.

Analogicznie do obowiązków wynikających z ustawy o delegowaniu pracowników, przewoźnik drogowy delegujący kierowcę na terytorium Polski z i spoza państwa członkowskiego, zapewnia takiemu kierowcy do upływu okresu 12 miesięcy delegowania warunki zatrudnienia nie mniej korzystne niż wynikające z przepisów Kodeksu pracy, oraz innych przepisów regulujących prawa i obowiązki pracowników w szczególności w zakresie:

• norm i wymiaru czasu pracy oraz okresów odpoczynku dobowego i tygodniowego;
• wymiaru urlopu wypoczynkowego;
• wynagrodzenia za pracę (w tej kwestii, w przypadku przewoźników drogowych z państw trzecich mają zastosowanie dodatkowe wymogi wynikające z art. 139a ust. 3 ustawy o cudzoziemcach);
• bezpieczeństwa i higieny pracy;
• ochrony pracownic w okresie ciąży oraz w okresie urlopu macierzyńskiego;
• zasady równego traktowania oraz zakazu dyskryminacji w zatrudnieniu, o których mowa w art. 11² i art. 11³ Kodeksu pracy;
• należności na pokrycie kosztów związanych z podróżą służbową z miejsca pracy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, do którego pracownik został delegowany, do innego miejsca pracy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

12-miesięczny okres, w którym konieczne jest zapewnienie warunków pracy wyłącznie w powyższym zakresie może być przedłużony do 18 miesięcy przez złożenie do Państwowej Inspekcji Pracy umotywowanego powiadomienia. W przypadku, gdy okres delegowania na terytorium Polski przekracza odpowiednio 12 albo 18 miesięcy, przewoźnik drogowy zapewnia takiemu kierowcy, oprócz warunków zatrudnienia w dotychczasowym zakresie, także inne warunki nie mniej korzystne niż wynikające z przepisów regulujących prawa i obowiązki pracowników, z wyjątkiem zasad i trybu zawierania i rozwiązywania umów o pracę, stosowania klauzul o zakazie konkurencji, a także pracowniczych programów emerytalnych oraz pracowniczych planów kapitałowych.

Na potrzeby obliczania 12- i 18-miesięczych okresów, delegowanie uznaje się za zakończone, gdy kierowca opuszcza terytorium Polski, wykonując międzynarodowy przewóz drogowy rzeczy lub osób. Okresy delegowania kierowcy wykonującego międzynarodowe przewozy drogowe lub kierowcy go zastępującego nie kumulują się.

Przewoźnik drogowy delegujący kierowcę na terytorium Polski z państwa członkowskiego składa zgłoszenie delegowania tego kierowcy najpóźniej w momencie rozpoczęcia delegowania, przy użyciu interfejsu publicznego połączonego z systemem informacji na rynku wewnętrznym IMI. Zgłoszenie to powinno zawierać obowiązkowe informacje wskazane w ustawie, m.in. dane przewoźnika i kierowcy, dane osoby odpowiedzialnej za kontakty z Państwową Inspekcją Pracy i Inspekcją Transportu Drogowego, informacje o umowie stanowiącej podstawę zatrudnienia, informacje o przewidywanym okresie delegowania i charakterze realizowanego przewozu.

Ponadto, przewoźnik ten jest obowiązany zapewnić, aby kierowca podczas delegowania dysponował dokumentami, takimi jak kopia zgłoszenia delegowania, dowody potwierdzające wykonywanie przewozów drogowych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (list przewozowy, odpowiednie zezwolenie, itp.) oraz zapisy tachografu, zawierające w szczególności symbole państw członkowskich, w których kierowca przebywał podczas wykonywania przewozów międzynarodowych lub przewozów kabotażowych. Kierowca jest obowiązany posiadać powyższe dokumenty w postaci papierowej lub elektronicznej w pojeździe i okazywać podczas kontroli drogowej, na żądanie osób uprawnionych do jej przeprowadzenia.

Przewoźnik drogowy delegujący kierowcę na terytorium Polski z państwa trzeciego składa do Państwowej Inspekcji Pracy zgłoszenie delegowania kierowcy, każdorazowo, najpóźniej w momencie rozpoczęcia delegowania, przy użyciu formularza elektronicznego udostępnionego na stronie internetowej PIP oraz wystawia każdorazowo, przed rozpoczęciem przewozu drogowego, potwierdzenie delegowania kierowcy do Polski z państwa trzeciego na oficjalnym formularzu, podpisane zarówno przez przewoźnika delegującego, jak i delegowanego kierowcę. Zgłoszenie i potwierdzenie delegowania kierowcy zawierają zbliżone informacje, co zgłoszenie delegowania z państwa należącego do Unii Europejskiej, przy czym potwierdzenie nie zawiera wskazania osoby odpowiedzialnej za kontakty z organami oraz okresu trwania delegowania.

Przewoźnik delegujący z państwa trzeciego jest także obowiązany zapewnić, aby kierowca podczas delegowania dysponował sporządzonym w postaci papierowej potwierdzeniem delegowania, dowodami potwierdzającymi wykonywane przewozy drogowe oraz zapisami tachografu, wymaganymi zgodnie z Umową europejską dotyczącą pracy załóg pojazdów wykonujących międzynarodowe przewozy drogowe (AETR), zaś kierowca jest obowiązany posiadać je w pojeździe i okazywać podczas kontroli drogowej.

Jeżeli właściwa umowa międzynarodowa tak stanowi, przewoźnik drogowy delegujący kierowcę z państwa trzeciego może być zobowiązany do złożenia zgłoszenia delegowania przy użyciu interfejsu publicznego połączonego z systemem IMI.

Kompetencje w zakresie kontroli prawidłowości delegowania lub warunków zatrudnienia kierowcy delegowanego do Polski z państw członkowskich i państw trzecich powierzono Państwowej Inspekcji Pracy, na zasadach wskazanych w art. 14 i 15 ustawy o delegowaniu pracowników. Państwowa Inspekcja Pracy jest także odpowiedzialna m.in. za współpracę i realizację wniosków o wzajemną pomoc składanych przez właściwe organy innych państw członkowskich w zakresie delegowania kierowców z terytorium Polski.

Kontrola drogowa kierowców delegowanych na terytorium Polski z państw członkowskich i państw trzecich przeprowadzana jest przez Inspektorów Inspekcji Transportu Drogowego. Jej celem jest weryfikacja przestrzegania przez kierowców obowiązku posiadania i okazywania odpowiednich dokumentów wymaganych podczas kontroli oraz obowiązków przewoźników drogowych w zakresie wyposażenia kierowcy w te dokumenty, a w przypadku delegowania z państw członkowskich, także dokonania i aktualizacji zgłoszenia delegowania oraz zgodności danych w nim zawartych ze stanem faktycznym.

Państwowa Inspekcja Pracy oraz Inspekcja Transportu Drogowego mogą wystąpić do przewoźnika drogowego delegującego kierowcę na terytorium Polski z wnioskiem o przesłanie, za pośrednictwem interfejsu publicznego połączonego z systemem IMI, kopii dokumentów wymaganych w związku z delegowaniem po okresie tegoż delegowania, w terminie 8 tygodni od dnia złożenia wniosku.

Ustawa o delegowaniu kierowców w dużej mierze powiela, nawiązuje lub odwołuje do przepisów ustawy o delegowaniu pracowników, zapewniając kierowcom warunki delegowania zbliżone do warunków mających zastosowanie do osób zatrudnionych w innych sektorach, uwzględniając jednocześnie różnice wynikające z charakteru wykonywanego zawodu. W świetle nowych przepisów, zasady delegowania kierowców powinny stać się bardziej przejrzyste dla pracodawców. Wprowadzenie ujednoliconych obowiązków po stronie pracodawcy powinno pozytywnie wpłynąć na proces delegowania kierowców oraz zapewnić zwiększoną ochronę ich praw pracowniczych.