Zmiany do regulaminu postępowania przed Sądem UE

Poniższy artykuł ma na celu wskazanie najważniejszych, z procesowego punktu widzenia, zmian a także powodów jakimi kierował się Sąd przy ich wprowadzaniu.

Zgodnie z uzasadnieniem zmiany mają na celu doprecyzowanie, uzupełnienie oraz uproszczenie zakresu stosowania niektórych przepisów, tak aby doprowadzić do bardziej skutecznego zarządzania zawisłymi przed Sądem sprawami. Zmiany te powinny przyczynić się też do skrócenia niektórych czynności procesowych oraz - w niektórych przypadkach - do większej spójności stanowisk poszczególnych składów orzekających dziesięciu izb Sądu.

Reforma struktury sądownictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej zapoczątkowana rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2015/2422 z dnia 16 grudnia 2015 r. zmieniającym Protokół nr 3 w sprawie Statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (Dz.Urz.UE  2015 L 341, s. 14) umożliwiła m.in. wprowadzenie pewnego wyspecjalizowania w ramach Sądu. W październiku 2019 roku Sąd postanowił, że sprawy z zakresu służby publicznej i własności intelektualnej zostaną przydzielone odpowiednio do czterech i sześciu izb. Podczas zgromadzenia plenarnego w dniu 1 czerwca 2022 r. Sąd zgodził się co do zasady na utrzymanie tego samego zakresu specjalizacji w ramach trzyletniego okresu obejmującego lata 2022-2025. Ze względu na dokonywane co trzy lata częściowe odnowienie składu Sądu skutkujące reorganizacją izb, niezbędne stało się dokonanie odpowiednich zmian w regulaminie, w celu ustanowienia szczególnego systemu, umożliwiającego pozostanie w izbach wyspecjalizowanych spraw w tych obszarach, w których nie rozpoczęto jeszcze fazy ustnej lub w których nie przeprowadzono rozprawy. Wobec powyższego, zdecydowano się na modyfikację art. 27 regulaminu, poprzez uzupełnienie go o § 6, który stanowi, iż jeżeli sprawa należy do określonej dziedziny w rozumieniu art. 25 regulaminu i pisemny etap postępowania nie jest zamknięty w chwili przyjęcia przez Sąd decyzji dotyczącej przydzielenia sędziów do izb, wyznacza się nowego sędziego sprawozdawcę w obrębie izby, która ma rozpoznawać sprawy z tej dziedziny, jeśli pierwotny sędzia sprawozdawca zostaje przydzielony do izby, która nie rozpoznaje spraw z tej dziedziny.

W dalszej kolejności należy wskazać, iż Sąd wprowadzając poprawki wziął pod uwagę ewolucję unijnych przepisów dotyczących ochrony danych osobowych. Proces ten został zainicjowany przyjęciem w dniu 16 października 2019 r. decyzji Sądu w sprawie ustanowienia wewnętrznego mechanizmu kontroli w zakresie przetwarzania danych osobowych w związku z wykonywaniem przez Sąd władzy sądowniczej (Dz.Urz.UE 2019 C 383, s. 4). Konsekwencją powyższego są obecnie proponowane zmiany w regulaminie mające na celu wyodrębnienie dwóch odrębnych z prawnego punktu widzenia przypadków, a mianowicie ograniczenia dostępu do danych osobowych osób fizycznych (art. 66 w nowym brzmieniu) oraz ograniczenia dostępu do innych kategorii danych, w szczególności dotyczących firm osób prawnych i tajemnicy przedsiębiorstwa (nowy art. 66a). Sąd może zdecydować o pominięciu tych danych z urzędu lub na wniosek strony złożony w odrębnym piśmie. Zgodnie z nowym, odpowiednio dostosowanym do regulaminu brzmieniem pkt. 72 Praktycznych przepisów wykonawczych do postępowania przed Sądem, wniosek ten powinien zawierać uzasadnienie.

Kolejnym istotnym zagadnieniem w związku z omawianymi zmianami jest stanowisko Sądu, zgodnie z którym powinno się uwzględnić wnioski wyciągnięte z doświadczeń związanych z pandemią COVID‑19 w zakresie organizacji rozpraw w formie wideokonferencji. W kontekście omawianego kryzysu, konieczność uniknięcia wstrzymania działalności sądowej z powodu niemożności zorganizowania rozpraw spowodowała wprowadzenie tymczasowych reguł umożliwiających prowadzenie rozpraw z udziałem pełnomocników stron na odległość. Biorąc pod uwagę, iż stosowany dotychczas system spełnił oczekiwania, zaproponowano, by zasady korzystania z wideokonferencji określał regulamin.

Zgodnie z nowym artykułem 107a Regulaminu Sądu oraz odpowiadającymi mu przepisami wykonawczymi, przedstawiciel strony może wnioskować o udział w rozprawie w formie wideokonferencji w sytuacji, gdy nie może on wziąć fizycznego udziału w rozprawie, na którą został wezwany, ze względów zdrowotnych, względów bezpieczeństwa lub innych poważnych powodów (np. strajku linii lotniczych lub innych poważnych utrudnień komunikacyjnych). Regulamin nakłada jednakże na przedstawiciela obowiązek odpowiedniego umotywowania wniosku, albowiem Sąd uznał, iż forma wideokonferencji, mimo oczywistych zalet, nie może stanowić standardowego środka uczestnictwa w rozprawie. Należy także podkreślić, że zastosowanie wideokonferencji nie będzie możliwe w sytuacji, gdy sąd podejmie decyzję o przeprowadzeniu rozprawy przy drzwiach zamkniętych. Aby uniknąć rozproszenia wytycznych proceduralnych, warunki techniczne które muszą być spełnione, aby uczestniczyć w rozprawie w formie wideokonferencji, uregulowania dotyczące wniosku o jej zastosowanie, a także zalecenia praktyczne dla przedstawicieli występujących na wideokonferencji zostały zebrane w nowym tytule Praktycznych przepisów wykonawczych.

Doświadczenia Sądu związane z rozpatrywaniem grup spraw, w których podnoszona jest ta sama kwestia prawna, doprowadziły z kolei do dodania do regulaminu dwóch nowych artykułów, w celu bardziej starannego rozpatrywania tej kategorii spraw. Mechanizm sprawy pilotażowej, wprowadzony w nowym art. 71a regulaminu wzmacnia rolę spraw pilotażowych, jak również zasadę kontradyktoryjności oraz zapewnia uwzględnienie interesów stron w zawieszonych postępowaniach, które nie zostały zakwalifikowane jako sprawy pilotażowe. Efekt ten osiągnięto poprzez możliwość wypowiedzenia się przez strony zarówno przed wydaniem rozstrzygnięcia w przedmiocie zawieszenia ich postępowania i wyborem konkretnej sprawy jako pilotażowej, jak i w chwili podjęcia zawieszonego postępowania, poprzez możliwość przedstawienia uwag co do skutków orzeczenia wydanego w sprawie pilotażowej dla zawisłego sporu. Z kolei art. 106a regulaminu (wzorowany na art. 77 regulaminu Trybunału Sprawiedliwości) stanowi podstawę prawną dla Sądu do przeprowadzenia wspólnej rozprawy w kilku sprawach, jeżeli pozwalają na to podobieństwa między nimi, przy czym (w przeciwieństwie do spraw połączonych do wspólnego rozpoznania) pełnomocnicy stron nie mają prawa wglądu do akt innych spraw, których dotyczy wspólna rozprawa.

W zmienionych Praktycznych przepisach wykonawczych do regulaminu Sąd uporządkował także kwestię opłat kancelaryjnych. W związku z tym od 1 kwietnia 2023 r. sekretarz pobiera następujące opłaty:

• za wydanie wyciągu z rejestru Sądu - 15 EUR za wyciąg;
• za wydanie stronie na jej wniosek odpisu pisma procesowego lub wyciągu z akt sprawy- 40 EUR za każdy wydany dokument;
• za wydanie stronie na jej wniosek odpisu postanowienia lub wyroku do celów egzekucji - 50 EUR za odpis;
• za wydanie osobie trzeciej na jej wniosek odpisu wyroku lub postanowienia - 40 EUR za odpis.

Jednocześnie, w przypadku powtarzających się naruszeń wymogów regulaminu postępowania lub praktycznych przepisów wykonawczych przez stronę lub podmiot wnoszący o dopuszczenie do sprawy w charakterze interwenienta, sekretarz pobiera opłatę kancelaryjną w wysokości do 7.000 EUR.

Wprowadzenie omówionych powyżej zmian - choć na pierwszy rzut oka czysto technicznych - było konieczne ze względu na reformę struktury unijnego sądownictwa oraz ciągłą ewolucję przepisów dotyczących ochrony danych osobowych. Nie można także lekceważyć istotnego wpływu pandemii COVID-19 na funkcjonowanie sądów. Zarówno sądy krajowe, jak i Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (obejmujący dwa organy sądowe: Trybunał Sprawiedliwości i Sąd) w ostatnich latach mierzyły się z niespotkanymi dotąd problemami związanymi z kryzysem sanitarnym. Kryzys ten wywołał zmiany w podejściu do rozpraw w formie wideokonferencji, wobec czego ujęcie zasad ich przeprowadzania było oczywistym krokiem ze strony Sądu. Biorąc powyższe pod uwagę, zmiany wprowadzone zarówno do Regulaminu postępowania przed Sądem, jak i do związanych z nim Praktycznych przepisów wykonawczych należy ocenić pozytywnie, zwłaszcza że ich wejściu w życie będzie towarzyszyć publikacja na stronie internetowej Trybunału nowych wzorów oraz porad (w języku polskim) dotyczących formułowania najważniejszych pism procesowych przed unijnym sądem.