Zgodnie z przyjętymi założeniami ustawa o zatrudnianiu cudzoziemców ma stanowić odrębny akt prawny regulujący kompleksowo zasady zatrudniania cudzoziemców na terytorium Polski zawarte dotychczas m.in. w ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Według uzasadnienia do projektu, ustawa ma na celu usprawnienie procedur dotyczących powierzania pracy cudzoziemcom, zmniejszenie zaległości załatwiania spraw przez urzędy, ograniczenie występujących nadużyć jak również pełną elektronizację postępowań. Jednym z rozwiązań zmniejszających bariery administracyjne ma być rezygnacja z obowiązku załączenia do wniosku o zezwolenie na pracę informacji starosty o braku możliwości zaspokojenia potrzeb kadrowych pracodawcy (tzw. testu rynku pracy), która obecnie ma praktyczne zastosowanie do ok. 10% cudzoziemców ubiegających się o zezwolenie na pracę w Polsce.
Czym jest test rynku pracy?
Utrzymywanie obowiązku przeprowadzenia testu rynku pracy miało na celu zapewnienie pierwszeństwa w zatrudnieniu Polakom zarejestrowanym jako osoby bezrobotne i poszukujące pracy. Informacja starosty o lokalnym rynku zawiera ocenę czy pracy, którą pracodawca chce powierzyć obywatelowi państwa obcego, nie mogłaby podjąć osoba bezrobotna posiadająca odpowiednie kwalifikacje.
Uzyskanie informacji wymaga złożenia przez pracodawcę oferty pracy w powiatowym urzędzie pracy. Test rynku pracy przewiduje przeprowadzenie analizy rejestrów bezrobotnych i poszukujących pracy, na podstawie której starosta wydaje informację w ciągu 14 dni, jeżeli nie znaleziono odpowiedniego kandydata na stanowisko albo 21 dni, jeżeli któryś z bezrobotnych mógłby zostać zatrudniony. Dopiero uzyskanie informacji na temat braku możliwości zaspokojenia potrzeb kadrowych pracodawcy pozwala na kontynuowanie procedury uzyskania zezwolenia na pracę dla cudzoziemca.
Biurokratyzacja i martwe przepisy
W praktyce wymóg uzyskania informacji starosty znajduje wiele wyjątków. Oprócz powszechnie obowiązującego rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej i załącznika zawierających listę zawodów, wobec których wyłączono konieczność przeprowadzenia testu rynku pracy, każdy z wojewodów został uprawniony do samodzielnego sporządzenia wykazu zawodów deficytowych, publikowanych w rozporządzeniu, wobec których informacja starosty również nie ma zastosowania.
Oprócz kilku węższych wyłączeń, zwolnienie z obowiązku obejmuje także obywateli państw stanowiących znaczny odsetek cudzoziemców ubiegających się o zezwolenie na pracę w Polsce, tj. obywateli Republiki Armenii, Białorusi, Gruzji, Mołdowy, Federacji Rosyjskiej oraz Ukrainy. Osoby te po przepracowaniu co najmniej 3 miesięcy na podstawie zarejestrowanego pisemnego oświadczenia o zamiarze powierzenia wykonywania pracy, mogą składać wniosek o udzielenie zezwolenia na pracę u tego samego pracodawcy i na tym samym stanowisku bez konieczności przeprowadzania testu rynku pracy. Stosunkowa łatwość i krótka procedura rejestrowania oświadczenia sprawiają, że znaczna większość tych pracowników korzysta z instytucji oświadczenia jeszcze przed uzyskaniem zezwolenia na pracę. W konsekwencji w stosunku do wskazanej grupy cudzoziemców informacja starosty jest praktycznie martwą procedurą.
Dla obywateli państw trzecich, których nie obejmuje żaden z uregulowanych wyjątków, konieczność przeprowadzenia testu rynku pracy skutkuje obecnie dodatkowym wydłużeniem procesu uzyskiwania zezwolenia oraz nadmierne komplikuje i tak mocno sformalizowane procedury. Jest to o tyle kłopotliwe, że ta grupa cudzoziemców nie ma możliwości podjęcia zatrudnienia w Polsce do czasu uzyskania zezwolenia.
Podsumowanie planowanych zmian regulacyjnych dotyczących zatrudniania cudzoziemców
W świetle utrzymującej się w Polsce od 2015 roku niskiej stopy bezrobocia oraz zastosowania wymogu przeprowadzenia testu rynku pracy do nielicznego procenta cudzoziemców ubiegających się o zezwolenie na pracę, ustawodawca doszedł do słusznego przekonania, że obowiązek ten wraz z rozwojem procedury przestał spełniać swoje pierwotne założenia. Znalazło to swoje odzwierciedlenie w projekcie ustawy o zatrudnieniu cudzoziemców, który przewiduje całkowitą rezygnację z tej dość uciążliwej dla pracodawców formalności.
Odejście od testu rynku pracy jest jednym z istotniejszych rozwiązań przewidzianych w projekcie ustawy o zatrudnianiu cudzoziemców. Stanowi ona odpowiedź na zapotrzebowanie rynku pracy oraz na stopniową globalizację społeczeństwa. Pozytywnie można ocenić likwidację przepisu, który w obecnych realiach w znikomym stopniu znajdował zastosowanie a nadal stanowił rzeczywiste utrudnienie dla niemałej grupy cudzoziemców wyrażających chęć podjęcia pracy w Polsce. Całokształt proponowanych rozwiązań pozwala przyjąć, że wprowadzenie nowej ustawy przyczyni się do usprawnienia procedur związanych z legalizacją zatrudnienia cudzoziemców w Polsce.
