Dotychczasowa linia interpretacyjna organów podatkowych w zakresie umarzanych i przedawnionych odsetek od zobowiązań prezentowała stanowisko, iż ze względu na szczególne, zgodne z zasadą kasową, zasady opodatkowania odsetek określone w ustawie, ich umorzenie czy też przedawnienie nie rodzi u podatnika żadnych skutków podatkowych. Jednakże w maju 2019 roku optyka interpretacyjna w tym zakresie uległa zmianie, zgodnie z którą każdą umorzoną wierzytelność, w tym także odsetkową, należy kwalifikować jako przychód podatkowy.
Dotychczasowe podejście organów podatkowych
Do niedawna rozstrzygnięcia organów podatkowych w analizowanym temacie odsetek zasadniczo wyrażały stanowisko, z którego wynikało, że umorzenie czy przedawnienie odsetek od nieterminowych płatności zobowiązań jest zdarzeniem neutralnym podatkowo dla celów podatku dochodowego. Taki punkt widzenia obejmował tzw. metodę kasową powstawania przychodu oraz ponoszenia kosztu, co w konsekwencji miało właśnie uzasadniać neutralność podatkową umorzenia. Podejście to zostało zaprezentowane między innymi w interpretacji z dnia 11.01.2019 r. o nr 0111-KDIB2-3.4010.327.2018.1.PB czy też nieco wcześniej z dnia 02.08.2018 r. o nr 0111-KDIB1-2.4010.234.2018.1.DP. Stanowisko to zdawało się być stabilne i jednolite.
Zmiana stanowiska
Najnowsze wypowiedzi organów podatkowych zdają się dążyć w zupełnie przeciwną stronę. Jako przykład pierwszych oznak takiego podejścia organów jest pismo z dnia 24 maja 2019 r. o nr 0111-KDIB2-3.4010.97.2019.1.AD. Tendencja ta zdaje się powoli kształtować w tym kierunku, bowiem dnia 17 lutego 2021 r. została wydana interpretacja o nr 0111-KDIB1-1.4010.531.2020.1.BK, zgodnie z którą podmiot zobowiązany jest rozpoznać przychód z tytułu przedawnionych zobowiązań odsetkowych: art. 12 ust. 1 pkt 3 lit. a u.p.d.o.p., dotyczy wszelkiego rodzaju umorzonych lub przedawnionych zobowiązań (…) W kontekście art. 12 ust. 1 pkt 3 lit. a u.p.d.o.p. jako przychód podatkowy należy kwalifikować każdą przedawnioną wierzytelność, a więc także odsetkową. W sytuacji gdy odsetki stały się wymagalne, a kontrahent je umorzył bądź uległy one przedawnieniu, wartość takich odsetek będzie stanowiła przychód określony w art. 12 ust. 1 pkt 3 lit. a u.p.d.o.p. Wystarczy zatem istnienie zobowiązania pieniężnego po stronie podatnika i jego przedawnienia.
Dodatkowo należy podkreślić, iż powyższe stanowisko pojawiało się również wcześniej w orzecznictwie, przykładowo WSA w Bydgoszczy w prawomocnym wyroku z 5 lipca 2016 (I SA/Bd 252/16) uznał, że skoro odsetki istnieją, są skonkretyzowane co do kwoty, należne i w tym znaczeniu wymagalne, to ich faktyczne umorzenie stanowi po stronie spółki jako dłużnika przysporzenie, skutkujące powstaniem dochodu podlegającego opodatkowaniu.
W tym temacie należy również wspomnieć na marginesie kwestię odsetek „prolongacyjnych” wskazanych w art. 5 ustawy z dnia 8.03.2013 r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych (Dz. U. 2013 poz. 403 ze zm.), którego konstrukcja jest zbliżona do tej zawartej w art. 481 Kodeksu Cywilnego ( Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93 ze zm.), a podejście organów może być takie samo jak w przypadku odsetek „handlowych”. Niemniej, można argumentować, iż brak jest podstaw do uznania, że przyznanie wierzycielowi uprawnienia w tym zakresie kreuje obowiązek jego wykonywania, a z drugiej strony rezygnacja z tego uprawnienia ma charakter definitywnego przysporzenia dla drugiej strony stosunku prawnego.
Podsumowując należy stwierdzić, iż strukturalnego ryzyka można upatrywać w zakresie tzw. odsetek handlowych, jednak w kwestii odsetek „prolongacyjnych”, co do zasady ryzyko pozostaje analogiczne. Niemniej jak zostało wyżej wspomniane, identyfikuje się odmienność co do sposobu powstawania tych odsetek, co pozwala, aby traktować je również odmiennie dla celów podatkowych, a to może dodatkowo świadczyć na korzyść podatników.
Zatem należy uznać, iż istotne w sprawie przepisy nie uległy zmianie, a zmianie uległa praktyka interpretacyjna.