Παροχή ρευστότητας και λειτουργική ανθεκτικότητα: βασικά εργαλεία των τραπεζών
Παροχή ρευστότητας και λειτουργική ανθεκτικότητα
Η εξάπλωση της πανδημίας του Covid-19 είναι δραματική τις τελευταίες ημέρες, με νέες εξελίξεις σχεδόν κάθε ώρα. Πολλές χώρες έχουν τεθεί σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης και αγωνίζονται να περιορίσουν την εξάπλωση του ιού.
Σε τέτοιους καιρούς, οι τράπεζες διαδραματίζουν ένα πολύ σημαντικό ρόλο. Αυτό ξεκινάει από τις κεντρικές τράπεζες και συνεχίζεται σε όλες τις υπόλοιπες τράπεζες, καθώς παρέχουν ρευστότητα μέσω χρηματοδοτήσεων για την υποστήριξη επιχειρήσεων και ιδιωτών.
Από τον Μάρτιο, οι ενέργειες των κεντρικών τραπεζών ήταν καθοριστικές. Η Ομοσπονδιακή Τράπεζα (Fed) των ΗΠΑ έχει μειώσει τα επιτόκια κατά μία ολόκληρη ποσοστιαία μονάδα (καταλήγοντας ουσιαστικά σε μηδενικά επιτόκια) και ξεκίνησε ένα πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης (Quantitative Easing) ύψους US$ 700 δισ. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) μείωσε τα επιτόκια και επέκτεινε το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης μέχρι τον Σεπτέμβριο. Ωστόσο η ΕΚΤ δεν ακολούθησε την Fed και την Τράπεζα της Αγγλίας με περαιτέρω μειώσεις επιτοκίων (πέραν αυτών της 12ης Μαρτίου). Ανακοινώθηκαν μέτρα στήριξης του τραπεζικού δανεισμού και επέκταση του προγράμματος αγοράς περιουσιακών στοιχείων κατά Ευρώ 120 δισ.1 Υπήρξε επίσης συμφωνία μεταξύ έξι μεγάλων κεντρικών τραπεζών, μεταξύ των οποίων η Fed και η ΕΚΤ, για μείωση των επιτοκίων τους στα προϊόντα ανταλλαγής νομισμάτων (currency swap) για να βοηθήσουν τις χρηματοπιστωτικές αγορές να λειτουργήσουν κανονικά.
Τα μέτρα αυτά θέτουν το πλαίσιο στο οποίο οι τράπεζες μπορούν να υποστηρίξουν καλύτερα τους πελάτες τους, επιχειρήσεις και ιδιώτες. Σε ορισμένες χώρες, περιλαμβανομένης και της Ελλάδας, οι τράπεζες έχουν ανακοινώσει την αναστολή της υποχρέωσης πληρωμών για συγκεκριμένες επιχειρήσεις ή/ και ορισμένους πελάτες στεγαστικών δανείων που επηρεάζονται. Επίσης, ορισμένες τράπεζες επεξεργάζονται τη μετατροπή των αποπληρωμών δανείων ώστε να καλύπτουν μόνο τόκους. Στις ΗΠΑ - και αλλού - οι τράπεζες αναστέλλουν την επαναγορά μετοχών (η οποία δημιουργεί αξία για τους μετόχους), ώστε το κεφάλαιο να επανατοποθετηθεί σε δανεισμό.
Τα μέτρα αυτά είναι σωστά και αναγκαία, αλλά θα δοκιμάσουν την κεφαλαιακή επάρκεια κάποιων τραπεζών. Το εξαιρετικά χαμηλό ή και αρνητικό επιτοκιακό περιβάλλον που έχει δημιουργηθεί σημαίνει ότι τα περιθώρια των τραπεζών είναι εξαιρετικά μικρά. Περίπου τα δύο τρίτα των εσόδων των περισσότερων τραπεζών προέρχονται από τόκους. Έχουμε ήδη δει ευρωπαϊκές τράπεζες να περιορίζονται από τα χαμηλά επιτόκια που επικρατούν εδώ και καιρό. Οι τράπεζες στην Αμερική και σε άλλες περιοχές έχουν υψηλότερα επίπεδα εσόδων από τόκους και, ως εκ τούτου, υψηλότερες αποτιμήσεις - αλλά και αυτές θα δοκιμαστούν τώρα.
Υπό αυτές τις συνθήκες, είναι ύψιστης σημασίας η διαφοροποίηση των εσόδων. Οι μεγάλες διεθνείς τράπεζες τείνουν να έχουν καλά διαφοροποιημένες δραστηριότητες μεταξύ της επενδυτικής τραπεζικής, της επιχειρηματικής και της καταναλωτικής πίστης, καθώς και της διαχείρισης περιουσιακών στοιχείων. Ωστόσο, πολλές μικρές ή μεσαίου μεγέθους περιφερειακές τράπεζες έχουν λιγότερο διαφοροποιημένες δραστηριότητες. Η κρίση θα μπορούσε να επηρεάσει περισσότερο αυτές τις τράπεζες εάν η κατάσταση χειροτερεύσει ή διαρκέσει για μεγάλο χρονικό διάστημα. Οι FinTech και οι “challenger” τράπεζες ενδέχεται επίσης να αισθανθούν την πίεση της κρίσης, καθώς δεν θα είναι σε θέση να διαφοροποιηθούν από τις μεγαλύτερες τράπεζες πληρώνοντας υψηλότερα επιτόκια στο σχεδόν μηδενικό επιτοκιακό περιβάλλον που έχει διαμορφωθεί. Επίσης, θα μπορούσε να υπάρξει το φαινόμενο της φυγής καταθέσεων από τις FinTech και τις μικρότερες τράπεζες προς ασφαλέστερους προορισμούς (“flight to safety”), καθώς οι πελάτες τοποθετούν τις καταθέσεις τους σε μεγαλύτερες και πιο αναγνωρισμένες τράπεζες.
Παρά ταύτα, τα μέτρα που ελήφθησαν μετά την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση θα πρέπει να επιτρέψουν στον τραπεζικό τομέα να ξεπεράσει τη θύελλα. Συγκεκριμένα, οι αυστηρότερες κεφαλαιακές απαιτήσεις που έχουν εισαχθεί και οι ασκήσεις προσομοίωσης ακραίων καταστάσεων που εφαρμόζουν οι ρυθμιστικές αρχές έχουν ως αποτέλεσμα οι τράπεζες να μπορούν να αντέξουν μια νέα κρίση πολύ καλύτερα από ότι 10 χρόνια πριν.
Ένα ερώτημα είναι αν οι ρυθμιστικές αρχές θα αναβάλουν την εισαγωγή οποιονδήποτε προγραμματισμένων νέων κανονισμών προς αποφυγή περαιτέρω αναταραχών, ώστε να επιτρέψουν στις τράπεζες να επικεντρωθούν πλήρως στην αντιμετώπιση της κρίσης. Πολλοί εξέφρασαν επίσης ανησυχίες σχετικά με την επίδραση του σχετικά νέου προτύπου IFRS 9 (και των «τρεχουσών αναμενόμενων ζημιών» σύμφωνα με το πρότυπο US GAAP) και της αναμενόμενης πιστωτικής ζημίας (CECL) που υποχρεώνει τις τράπεζες να λαμβάνουν έγκαιρα προβλέψεις έναντι των επισφαλών δανείων.2
Το άλλο βασικό στοιχείο για τις τράπεζες - όπως και για όλες τις επιχειρήσεις - θα είναι η ισχυρή λειτουργική ανθεκτικότητα και ο σχεδιασμός της επιχειρησιακής συνέχειας. Οι ρυθμιστικές αρχές πίεζαν τις τράπεζες σε αυτά τα θέματα και τώρα ήρθε η ώρα για να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο. Οι τράπεζες εφαρμόζουν ήδη ευρύ φάσμα μέτρων, όπως η αναστολή των επαγγελματικών ταξιδιών και η αλλαγή των εργασιακών συνθηκών, ώστε όλο και περισσότεροι υπάλληλοι να εργάζονται από το σπίτι. Μερικές τράπεζες έχουν εισαγάγει «βάρδιες» όπου, για δύο εβδομάδες, μια ομάδα υπαλλήλων εργάζεται στον χώρο εργασίας και οι υπόλοιποι από το σπίτι και στη συνέχεια το αντίστροφο.
Για βασικές λειτουργίες όπως η επεξεργασία μεταφοράς κεφαλαίων, οι τράπεζες ενεργοποιούν εφεδρικές τοποθεσίες όπου εργάζεται διαφορετική ομάδα υπαλλήλων (σε περίπτωση ασθενείας των μελών της μιας από τις δύο ομάδες). Επίσης, διαχωρίζουν χωροταξικά στελέχη της ανώτατης διοίκησης (π.χ. CEO και COO), ώστε να ελαχιστοποιήσουν τον κίνδυνο ταυτόχρονης ασθένειας και των δύο. Τα παραπάνω είναι ισχυρά μέτρα που απαιτούνται στους δύσκολους καιρούς που διανύουμε.
Σχετικά μέτρα αναφορικά με το προσωπικό και τους πελάτες εφαρμόζουν και οι ελληνικές τράπεζες, οι οποίες έχουν ενσωματώσει στη λειτουργία τους όλες τις οδηγίες της ελληνικής κυβέρνησης για την αντιμετώπιση του Covid-19.
Η πορεία στη συνέχεια δεν θα είναι εύκολη. Πολλές επιχειρήσεις είναι πιθανό να αντιμετωπίσουν σοβαρές δυσκολίες τις επόμενες εβδομάδες και μήνες και το ίδιο θα συμβεί και στις τράπεζες. Ωστόσο, τα σωστά μέτρα που λαμβάνουν οι ρυθμιστικές αρχές και οι τράπεζες, αναμένεται να ενισχύσουν το σύστημα και να σταθεροποιήσουν την κατάσταση.
Σημείωση: Αναγνωρίζουμε ότι το περιβάλλον αλλάζει ταχύτατα διεθνώς. Αυτό το άρθρο συντάχθηκε στις 19 Μαρτίου 2020 και επομένως αντικατοπτρίζει τις διαθέσιμες πληροφορίες έως τότε.
© 2023 KPMG Σύμβουλοι Μονοπρόσωπη Α.Ε., Ελληνική Ανώνυμη Εταιρεία και μέλος του διεθνούς οργανισμού ανεξάρτητων εταιρειών-μελών της KPMG συνδεδεμένων με την KPMG International Limited, ιδιωτική Αγγλική εταιρεία περιορισμένης ευθύνης με εγγυητικές εισφορές. Με την επιφύλαξη κάθε δικαιώματος.