Άρθρο του Κωνσταντίνου Τσερμενίδη, Supervising Senior Advisor, Συμβουλευτικό Τμήμα, KPMG

 

Ο νόμος 3691/2008 ενσωμάτωνε την 3η ευρωπαϊκή Οδηγία (2005) κατά του Ξεπλύματος Χρήματος και της Χρηματοδότησης της Τρομοκρατίας (ΞΧ/ΧΤ), ενώ ο νόμος 4557/2018 ενσωμάτωσε την 4η Οδηγία (2015), η οποία εκδόθηκε ταυτόχρονα µε τον Κανονισμό 2015/847 περί στοιχείων που συνοδεύουν τις μεταφορές κεφαλαίων.

Στο διάστημα μεταξύ 2005 και 2015, εκδόθηκε μία σειρά νόμων καθώς και αποφάσεων/πράξεων της Τράπεζας της Ελλάδος, σχετικών με τις αρμοδιότητες διευθυντών, την τυπολογία, την προσέγγιση βάσει κινδύνου, τη δέουσα επιμέλεια και άλλα πεδία, τα περισσότερα εκ των οποίων ενσωματώθηκαν στον τελευταίο Νόμο. Οι βασικές αλλαγές που έφερε η 4η Οδηγία και ο Νόμος 4557, αφορούν επιπλέον τον πραγματικό δικαιούχο, τα πολιτικώς εκτεθειμένα πρόσωπα (ΠΕΠ), την ανωνυμία, την αποθήκευση στοιχείων και την αυστηροποίηση ποινών.

Αναφορικά με τον Πραγματικό Δικαιούχο, προβλέπεται η δημιουργία κεντρικού μητρώου, όπου εγγράφονται οι ιδιοκτήτες νομικών προσώπων και εμπιστευμάτων (trusts) με ποσοστό συμμετοχής άνω του 25% (μέχρι το τέλος του 2019).

Αλλαγές επίσης προβλέπονται στον ορισμό της ιδιότητας ΠΕΠ, δίνεται έμφαση στα εγχώρια ΠΕΠ, προκρίνεται η εφαρμογή ενισχυμένης δέουσας επιμέλειας, ενώ η διάρκεια της ιδιότητας ΠΕΠ τίθεται κατ’ ελάχιστο στο ένα έτος.

Για την προσέγγιση με βάση τον κίνδυνο, θα πρέπει οι υπόχρεοι να τεκμηριώνουν τη μεθοδολογία εκτίμησης για πελάτες και συναλλαγές. Για την εφαρμογή δέουσας επιμέλειας, τίθενται νέα χαμηλότερα όρια συναλλαγών, ενώ τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα που ανήκουν σε όμιλο, θα πρέπει να εφαρμόσουν τις προβλεπόμενες πολιτικές και διαδικασίες σε επίπεδο ομίλου, ανεξαρτήτως αν υποκαταστήματα ή θυγατρικές τους λειτουργούν εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ). Τέλος, στην απαγόρευση τήρησης ανώνυμων μετοχών και λογαριασμών, προστίθενται και οι θυρίδες.

Ο νόμος 4557 έφερε πιο αυστηρές ποινές σε σύγκριση με τις προϋπάρχουσες οδηγίες και νόμους (πρόστιμα κλπ). Η οδηγία που ακολούθησε, έφερε περαιτέρω αυστηροποίηση σε σχέση με το νόμο 4557. Για νομικά πρόσωπα εφαρμόζεται κατ’ ελάχιστο το διπλάσιο του κέρδους που προέκυψε, ενώ επανειλημμένες παραβάσεις επιφέρουν και οριστική ανάκληση της άδειας λειτουργίας. Τέλος, προβλέπονται αυστηρές κυρώσεις και για φυσικά πρόσωπα.

Η 5η Οδηγία, οι αλλαγές της οποίας αναμένονται να ενσωματωθούν στις αρχές του 2020, φέρνει περαιτέρω αυστηροποίηση του πλαισίου στον πραγματικό δικαιούχο, την προσέγγιση βάσει κινδύνου, τη διασύνδεση χωρών, ενώ ρυθμίζει νέες τεχνολογίες και προϊόντα. Συγκεκριμένα, προβλέπονται η ολοκλήρωση της δημιουργίας κεντρικού μητρώου ως τις αρχές του 2020, η διασφάλιση της συμφωνίας πληροφοριών μεταξύ μητρώου και υπόχρεων και η διασύνδεση όλων των μητρώων μέσω Ευρωπαϊκής Κεντρικής Πλατφόρμας ως τον Μάρτιο του 2021. Ακόμη, επιτρέπεται η πρόσβαση σε πληροφορίες από αρχές και κοινό χωρίς να ειδοποιείται ο ελεγχόμενος, ενώ εκφράζεται πρόθεση μείωσης του ορίου του 25% για την υποχρέωση εγγραφής στο μητρώο.

Στην προσέγγιση βάσει κινδύνου, έμφαση δίνεται στην τυπολογία, ενώ προβλέπεται ενισχυμένη δέουσα επιμέλεια στις περιπτώσεις συναλλαγών με χώρες με στρατηγικές ανεπάρκειες, εμπορικών συναλλαγών για συγκεκριμένα αγαθά και υπηκόων τρίτων χωρών που υποβάλλουν αίτηση χορήγησης άδειας διαμονής ως αντάλλαγμα μεταφοράς κεφαλαίων. Επίσης, παροτρύνονται συντονισμένες δράσεις των χωρών-μελών έναντι τρίτων. Αναφορικά με νέα προϊόντα και τεχνολογίες, στο ρυθμιστικό πλαίσιο εντάσσονται πάροχοι ανταλλαγής εικονικών νομισμάτων και υπηρεσιών θεματοφυλακής ψηφιακών πορτοφολιών, ενώ μειώνονται οι εξαιρέσεις δέουσας επιμέλειας για χρήση ηλεκτρονικού χρήματος.
 
Η 6η Οδηγία, η ενσωμάτωση της οποίας αναμένεται στα τέλη του 2020, προβλέπει εμβάθυνση της διεθνούς συνεργασίας, ενώ παρέχει ενοποιημένο κατάλογο αδικημάτων, περιλαμβάνοντας και συμπεριφορές που εκτυλίσσονται σε έδαφος τρίτης χώρας, όταν αυτές θα αποτελούσαν εγκληματική δραστηριότητα σε εγχώριο επίπεδο.
Από παλαιότερη έρευνα της KPMG, διαφαίνεται ήδη η προτεραιότητα που δίνουν χρηματοπιστωτικοί και άλλοι οργανισμοί στον ευρωπαϊκό χώρο για θέματα ΞΧ/ΧΤ. Οι ανοδικές τάσεις του κόστους επενδύσεων συμμόρφωσης, οι νέες Οδηγίες και η περιορισμένη ικανοποίηση των οργανισμών από τα υφιστάμενα συστήματα παρακολούθησης συναλλαγών, προκρίνουν περαιτέρω επενδύσεις από την πλευρά τους.

Επιπλέον, βάσει της Έκθεσης Αμοιβαίας Αξιολόγησης της FATF (2019) για την Ελλάδα, η έξοδος της χώρας από την κρίση και η βελτίωση των περιθωρίων των τραπεζών και άλλων υπόχρεων για περαιτέρω επενδύσεις, η γεωγραφική θέση της χώρας ως σταυροδρόμι ηπείρων και εν δυνάμει δίοδο παράνομων αγαθών προς την ΕΕ, το παρελθόν κακοδιαχείρισης δημόσιου χρήματος και μη-κερδοσκοπικών οργανισμών, η διαφθορά και το υψηλό ποσοστό χρήσης μετρητών, κάνουν επιτακτική την ανάγκη περαιτέρω συμμόρφωσης των υπόχρεων οργανισμών, υπό το πρίσμα ενσωμάτωσης και των νέων ρυθμίσεων.

Για τους προαναφερθέντες λόγους λοιπόν και ενόψει της επικείμενης εφαρμογής της 5ης και της 6ης Οδηγίας, οι χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί καλούνται να δραστηριοποιηθούν, αναπτύσσοντας κατάλληλες διαδικασίες και συστήματα προς αποφυγήν δυσάρεστων εκπλήξεων.