Toplamda 20 milyar dolara yaklaşan yatırımla Türkiye’nin en büyük doğrudan dış yatırımcısı olan SOCAR Türkiye’nin CEO’su Zaur Gahramanov, ‘Bir millet iki devlet’ temelinde yükselen Türkiye-Azerbaycan arasındaki kardeşlik ilişkilerinin ekonomik alana taşınmasında köprü görevi üstlendiklerini söyledi. Enerji sektörünün güçlü global oyuncusu olma hedefiyle Türkiye’nin jeopolitik konumunu fırsata çevirecek yatırımlar yaptıklarını belirten Gahramanov, Azerbaycan enerji devi SOCAR’ın Türkiye’deki faaliyetlerini ve planlarını KPMG Gündem’e anlattı

Türkiye kültürünü tanıyarak yetişmişsiniz. Sonra Türkiye’de görevlendirildiniz. Bunun hikayesini anlatır mısınız bize? Tanıdık geldi mi size Türkiye’de yaşamak?

Annem ‘Türk Tarihi’ profesörü olduğu için çocukluğumdan itibaren Türkiye hakkındaki bilgilere aşinaydım. Ayrıca Bakü’de bir dönem SOCAR’ın tüm dış yatırımlarından sorumlu olarak çalıştım ve Türkiye de portföylerimiz içindeydi. Yurt dışındaki en büyük yatırımlarımız Türkiye’de olduğu için hep yakından ilgilendim ve buraya çok fazla seyahatim oldu. Hem dillerimiz birbirine benzediği hem de kültürlerimiz çok yakın ve iç içe olduğundan Türkiye’de hiçbir zaman yabancılık çekmedim. Burada çalışmaya başladığım günden beri ailem de yanımda. Çocuklarım İstanbul’da eğitimlerine devam ediyor. 

Bir finansçı olarak Türkiye’deki iş hayatıyla ilgili ne düşünüyorsunuz? Riskler, fırsatlar, tehditler? Bu coğrafyada -jeopolitiği de dikkate alarak- iş yapmayı nasıl tanımlarsınız?  

Enerji zincirinde, hem ekonomik hem jeopolitik hem de ticari olarak Türkiye’nin çok büyük potansiyeli var. Ancak, dünyada yaşanan küresel dalgalanmaların Türkiye’yi de etkilemesi kaçınılmaz. Türkiye ekonomisi daha önce de zor zamanlardan geçti ancak bu zorluklar kararlı, istikrarlı ve doğru politikalarla aşıldı, aşılıyor da. İş dünyasında fırsatlar olduğu gibi riskler de her zaman mevcut. Önemli olan riskleri önceden görebilmek ve bu riskleri nasıl fırsata çevirebileceğinize odaklanmak. 

Biz tüm yatırımlarımızı uzun vadede düşünüyor ve planlıyoruz. SOCAR Türkiye olarak, Türkiye’nin entegre en büyük endüstri şirketi olmayı, bölgesel anlamda Türkiye’nin jeopolitik durumunu fırsata çevirebileceğimiz yatırımlar yapmayı amaçlıyoruz. Türkiye'nin petrokimya kaynaklı cari açığını azaltacak yatırımlar yapıyoruz. SOCAR olarak hem Türkiye hem de Azerbaycan’dan büyük destek görüyoruz. Bu destekle Türkiye’deki yatırımlarımızı hız kesmeden sürdüreceğiz. 

SOCAR Türkiye 2008’den bu yana faaliyette. Türkiye ve Azerbaycan ilişkileri açısından bakıldığında SOCAR Türkiye’yi nasıl konumluyorsunuz?

SOCAR Türkiye olarak tüm yatırımlarımız, yarattıkları ve yaratacakları ekonomik değerlerle birlikte, iki kardeş ülke Azerbaycan ve Türkiye’nin ekonomik iş birliğine de üst düzeyde katkı sağlıyor ve Türkiye’nin katma değerli üretim gücünü artırarak, özellikle petrokimya ve petrol ürünlerinde dışa bağımlılığını azaltmayı hedefliyor. Türk sanayinin üretim gücü olan Petkim’in 2008 yılında SOCAR tarafından Özelleştirme İdaresi’nden alınması, iki ülkenin ekonomik iş birliğinde önemli eşik noktası oldu. 11 yılda SOCAR, Türkiye’nin en büyük doğrudan dış yatırımcısı konumuna geldi. Yatırımlarımızla iki ülkenin kardeşlik ilişkilerini ekonomik anlamda da bir üst seviyeye taşıyoruz ve bu ilişkiler arasında köprü vazifesi görmekten gurur duyuyoruz. 

Türkiye’nin en büyük doğrudan dış yatırımcısı olmayı hedeflemiştiniz, 20 milyar dolara yakın bir rakam söz konusu. Ne kadarı gerçekleşti? Bundan sonraki hedefiniz nedir? 

2008’den bu yana Türkiye’ye 15 milyar dolarlık yatırım yaptık. Devam eden yatırımlarımızla birlikte bu tutar 19.5 milyar dolara ulaşacak. Türkiye’deki yatırımlarımızı, petrokimyayı merkezimize alarak cari açığın kapanmasına katkı sağlayıcı alanlarda yapıyoruz. Gündemimizde yeni bir petrokimya tesisi yatırımı var. Fizibilite çalışmalarımız devam ediyor. Yatırım kararı alınması durumunda, bu yılın ikinci yarısında temel atıp 2022 sonu, 2023 başı gibi tesisi devreye almayı hedefliyoruz. Tüm projelerimizin ve tesislerimizin yer aldığı Aliağa’daki arazimiz, Türkiye’nin ilk 'Özel Endüstri Bölgesi' unvanına sahip. Yeni tesise karar vermemiz durumunda yatırımımız yine bu bölgede olacak. STAR Rafineri ve Petkim’le entegre bir tasarım söz konusu. Bu da rekabet bakımından büyük avantaj sağlayacak. Bu tesis, gıda ve içecek kapları, ambalajlama malzemeleri, kumaş, film ve diğer tüketici ve sanayi uygulamaları dahil pek çok ürünün hammaddelerinden biri olan polyester üretiminde kullanılan saflaştırılmış tereftalik asit (PTA), P-Ksilen (PX) ve benzen üretecek. Yeni tesiste kullanılacak PTA teknolojisi, diğer PTA teknolojileriyle kıyaslandığında hem sermaye hem de işletme masrafları konusunda büyük bir tasarruf sunuyor. Bu teknoloji ile STAR Rafineri’den sağlanacak entegrasyonun bir araya gelmesiyle, Türkiye’nin büyümekte olan polyester ambalajlama ve tekstil sektörüne hizmet verecek bir platforma sahip olacağız.

STAR Rafineri kısa süre önce açıldı. Türkiye ve Azerbaycan bu projenin gerçeğe dönüşmesiyle neler kazanacak?

Türkiye’de hayata geçirdiğimiz tüm proje ve yatırımlarımızda cari açığı azaltmayı, Türkiye ve Azerbaycan ekonomileri için katma değer yaratmayı amaçlıyoruz. STAR Rafineri de bu stratejik amaçlarımız doğrultusunda hayata geçti. Günümüzde entegrasyon verimlilik demek. STAR Rafineri’nin kuruluş felsefesinde de rafineri-petrokimya entegrasyonu var. Geçtiğimiz günlerde rafineride üretilen ilk nafta bu entegrasyon kapsamında Petkim'e teslim edildi. Tam kapasite üretime geçmesiyle birlikte Petkim'in hammaddesi olan yüksek kaliteli naftanın tamamını STAR Rafineri karşılayacak. Bunun Türk ekonomisinin yanı sıra Petkim'e de verimlilik ve kârlılık anlamında çok önemli katkıları olacak. Yıllık 10 milyon ton ham petrol işleme kapasitesine sahip olan STAR Rafineri, her yıl cari açığın kapanmasına 1.5 milyar dolarlık katkı sağlayacak. Türkiye tarihinde tek noktaya yapılan en büyük reel sektör yatırımı olan STAR Rafineri, yurt içi pazardaki motorin, jet yakıtı gibi ürünlere olan talebi de büyük oranda karşılayacak. Ayrıca Türkiye’nin yerli üretim gücünü artırarak, rekabette avantaj sağlayacak.

Enerjinin ipek yolu… Coğrafyanın en büyük en önemli en kıymetli projesi TANAP’ta hattın tamamlanmasına ne kadar zaman var? TANAP’ın misyonundan söz eder misiniz? Hat tam kapasite çalışmaya başlayınca enerjide dengeler nasıl değişecek?

12 Haziran 2018’de hem Türkiye hem de Azerbaycan açısından stratejik öneme sahip Trans Anadolu Doğal Gaz Boru Hattı Projesi’nin (TANAP) Eskişehir’e kadar olan kısmı tamamlanarak açılışı yapıldı. İpsala’ya kadar olan kısmı da eklediğimizde projenin yüzde 99.5’inin tamamlandığını söyleyebiliriz. Bugüne kadar Türkiye’ye 1 milyar metreküpün üzerinde gaz geldi. 

TANAP, hem Türkiye’nin hem de Avrupa'nın enerji arz güvenliğine büyük katkı sağlayacak tarihi bir proje. Türkiye ve Azerbaycan’ın dünya enerji piyasalarında da ses getiren bu dev projesi ile Avrupa’nın ve Türkiye’nin doğalgaz ihtiyacını karşılamayı bunun yanı sıra bölgede gaz çeşitliliğinin sağlanmasını hedefliyoruz. İlk etapta yıllık 16 milyar metreküp gaz taşıyacak olan TANAP ile bu gazın 6 milyar metreküpü Türkiye’de kalırken, 10 milyar metreküpü ise TAP yoluyla Avrupa’ya ulaşacak. TANAP aracılığı ile Türkiye’nin doğalgaz ihtiyacının yaklaşık yüzde 12’si karşılanabilecek. Önümüzdeki dönemde ek yatırımlarla TANAP’ın kapasitesi kademeli olarak önce 24 milyar metreküpe, ardından 31 milyar metreküpe kadar çıkarılabilecek. 

Petkim'in yıllık sonuçlarını nasıl değerlendiriyorsunuz? Petkim'de verimlilik ve dijitalleşme çalışmaları hangi aşamaya geldi?

Petrokimya tesisinde olarak dört yılda bir gerçekleştirilen planlı bir bakım duruşu vardır. Petkim 2018’de normalde 63 gün sürmesi beklenen bakım duruşunu 53 günde tamamladı ve bu duruşa rağmen başarılı bir 2018 geçirdi. Petkim, 2018 yılında 9.3 milyar dolarlık ciroya ulaştı ve 872 milyon liralık net kâr elde etti; ayrıca faiz, amortisman ve vergi öncesi kârı da (FAVÖK) tarihinin ikinci en yüksek seviyesine ulaşarak 1 milyar 532 milyon lira olarak gerçekleşti. 

STAR Rafineri’nin açılışı da Petkim için çok önemli bir gelişmeydi. İki tesis birbiriyle tam entegre şekilde çalışacak ve STAR Rafineri Petkim’e çok büyük fayda sağlayacak. Entegre tesisle gerçekleşecek sinerji Petkim’in hem maliyetlerini düşürecek hem de verimliliğini artıracak. Öte yandan Petkim, Türkiye’nin ve Azerbaycan’ın yeni nesil teknolojilerle donatılmış en dijital şirketi olma hedefiyle dijitalleşme çalışmalarına aralıksız devam ediyor. 2019 Petkim için hem tüm altyapının dönüştürülmesi çalışmalarının hem de şirket içinde bu kültürü yayma ve yaygınlaştırma çalışmalarına odaklanacağı bir yıl olacak. 

Türkiye’ye geldikten sonra gerçekleştirdiğiniz bir büyük proje de SOCAR Terminal… Limanın açılışıyla deniz ticaretinde neler değişti? 

Aliağa Yarımadası’nda 400 milyon dolarlık yatırımla hayata geçirdiğimiz SOCAR Terminal, stratejik bir lojistik üs olarak inşa edildi. Ege Bölgesi’nin en büyük konteyner limanı konumunda bulunan SOCAR Terminal, 16 bin TEU kapasiteli büyük gemilerin yanaşabileceği bir liman olarak Ege Bölgesi’nin hem değerini hem de ticaret hacmini artırıyor. 1.5 milyon TEU’luk kapasiteye sahip bölgenin en derin terminali olan SOCAR Terminal'in 700 metrelik konteyner rıhtım uzunluğu ve 42 hektarlık geri sahası bulunuyor.

Yeni havalimanında bir ihale kazandınız, SOCAR Türkiye İstanbul’un yeni havalimanında akaryakıt istasyonlarıyla hizmet vermeye başladı. Bu projenin sizin için ve Türkiye için önemi nedir?

SOCAR’ın dünyanın pek çok ülkesinde akaryakıt istasyonu bulunuyor. Ama Türkiye’de tüketiciyle buluşan ilk akaryakıt istasyonlarımız İstanbul Havalimanı’nda hizmet vermeye başladı. Havalimanı sahasında ve apronda işleteceğimiz 9 akaryakıt istasyonu ile tüketicilerin, araç kiralama firmalarının, taksilerin ve havaalanı taşıtlarının yakıt ihtiyacını karşılayacağız. 9 istasyonun 5 tanesi apronda, 1 tanesi kargo taşıma alanında, 2'si otopark içinde yer alırken 1'i Taksiciler Kooperatifi için hizmet verecek. İstasyonlarla toplamda 16 bin 280 metrekarelik bir alanda faaliyet göstereceğiz. Tüm SOCAR istasyonlarından günde 10 bin araç faydalanacak. Dünyanın en büyük havalimanı olan İstanbul Havalimanı’nda akaryakıt istasyonlarına sahip olmak, SOCAR için hem markamızın tanınması hem de tüketicilerle buluşmak açısından son derece stratejik ve önemli bir adım.

SOCAR Türkiye’de istihdama nasıl katkı sağlıyor? 

SOCAR’ın dev projelerinin özellikle istihdama katkısı çok büyük. Proje aşamalarının en yoğun olduğu dönemde istihdam sayısı STAR Rafineri’de 19 bin 500, TANAP’ta ise 15 bin kişiye ulaştı. SOCAR Türkiye ve iştiraklerinde doğrudan çalışan sayımız ise 4 bin 500 kişi civarında. Buna taşeronları da eklediğimizde 10 bini buluyor. Projelerimiz hayata geçtikçe ve kapasitelerini artırdıkça istihdam alanında da desteğimizi artıracağız.

SOCAR Türkiye'nin yakın zamanda halka arz planı var mı?

Faaliyetlerimiz ve yatırımlarımızla Türkiye’nin en güçlü entegre sanayi kurumlarından biri olmayı hedefliyoruz. Bu doğrultuda önümüzdeki dönemde halka arz planımız var. 

‘Bir millet iki devlet’ sizin için ne ifade ediyor?

Azerbaycan'ın kurucusu Haydar Aliyev'in "Bir Millet İki Devlet" sözü bizim Türkiye ile kültürel ve ekonomik ilişkilerimizde çok önemli rol oynuyor. Azerbaycan Devlet Petrol Şirketi SOCAR, çok uzun yıllardır süregelen kardeşlik ilişkilerini ekonomik boyuta taşımak ve her iki ülkenin toplumlarına değer katmak için stratejik yatırımlara devam ediyor. 

SOCAR Türkiye olarak bugün, Ulu Önderimiz Aliyev’in “Bir millet, iki devlet” ülküsü çerçevesinde gelişen Türkiye-Azerbaycan iş birliğinin ekonomik boyuttaki en önemli temsilcisi konumundayız. Türkiye’nin enerji gibi dinamik bir sektörde de global oyuncular arasında güçlü konuma gelmesinde SOCAR’ın yatırımlarının önemli payı olacak.