Vergi incelemeleri sırasında en sık görülen sorunlardan birisi de süreç boyunca mükellef haklarının yeterince bilinmemesi ve bu hakların gerektiği gibi savunulamamasıdır. Bu noktada bizlere düşen vergilendirme yetkisinin gerekliliğine saygı göstererek, ülkenin ihtiyaçlarına uygun, adil, tarafsız ve olabildiğince şeffaf bir vergilemenin gerçekleşmesine katkı vermek, diğer taraftan da mükellef haklarının bilinmesini, daha ileri noktalara götürülerek geliştirilmesini ve uygulanmasını sağlamak ve savunmaktır. “Sorumlu Vergicilik” olarak adlandırdığımız bu yaklaşım ve değerlerle kendimize, mesleğimize, ülkemize, vergi idaresi ve mükelleflere karşı olan sorumluluğumuzu yerine getirebiliriz. Bu amaçla değişik platformlarda ve Maliye Bakanlığı ile yaptığımız paylaşımlarda sorunları ve çözüm önerilerimizi ortaya koyuyoruz. Ve işin güzel tarafı da Maliye Bakanlığı'nın değişik kesimlerden gelen bu tip değerlendirmeleri dikkate alıp, gerekli yasal düzenlemeleri yaparak mükelleflerin taleplerine kayıtsız kalmadığını ortaya koyması.

Bu konudaki en son düzenlemeler 25 Ekim 2016 Tarihli ve 29868 Sayılı Resmî Gazete yayımlanan “Vergi İncelemelerinde Uyulacak Usul Ve Esaslar Hakkında Yönetmelik ile Rapor Değerlendirme Komisyonlarının Oluşturulması İle Çalışma Usul Ve Esasları Hakkında Yönetmelik”te yapıldı. Biz de bu yazımızda detaylara girmeden vergi inceleme süreçlerinde mükellefler lehine getirilen değişikliklerden önemli bulduklarımızı sizlerle paylaşacağız.

Vergi incelemesinin başlamasıyla birlikte incelemeye ilişkin defter ve belgelerin ibrazı için mükelleflere verilecek sürenin en az 15 gün olmasına ilişkin bir düzenleme yapılmıştır. Böylelikle mükelleflerin ibraz için gerekli hazırlığı yapabilmeleri açısından 15 günden daha kısa süreli defter, belge ibrazı taleplerinin önüne geçilebilecek.

Vergi incelemelerinde konu, dönem ve istenecek bilgi ve belgelere ilişkin sınırlama

Vergi incelemesi, sadece inceleme görev yazısında belirtilen konu ve döneme ilişkin olarak yapılabilecek ve sadece bu hususa ilişkin mükelleften bilgi ve belge talebinde bulunulabilecek. İnceleme sırasında farklı bir dönem ya da konuya ilişkin eleştiri gerektiren durumlar ancak yeni bir görevlendirme yazısıyla incelenebilecek. Böylelikle inceleme konusu ve dönemleri görevlendirme yazısı kapsamında sınırlandırılabilir ve ayrıca mükelleflerden bu kapsam dışında, gereksiz bilgi ve belge istenilmesinin de önüne geçilebilir.
 

Vergi inceleme tutanak taslaklarının tutanak imzasından iki gün önce mükellefle paylaşılması

Vergi inceleme tutanakları imzalanmadan önce çok dikkatlice değerlendirilmeli, tutanakta yer alan hususların gelecekte rapor değerlendirme komisyonunda, uzlaşma komisyonunda ve daha da önemlisi yargı aşamasında kullanılabileceği düşünülerek özenle incelenmelidir. Ancak inceleme tutanakları genellikle önceden mükellefle paylaşılmıyor. Mükellefler inceleme tutanağını ilk kez müfettişin huzurunda okuyarak, üzerinde çok da düşünemeden, itirazlarını dile getiremeden, bilgileri kontrol edemeden imzalamak zorunda kalıyor.

İşte tüm bu değerlendirmeleri dikkate alan Maliye Bakanlığı; vergi inceleme tutanağı taslağının, mükelleflerin itiraz ve düşüncelerinin tutanağa geçirilebilmesini sağlamak amacıyla, mükelleflerin talep etmesi durumunda iki gün önceden mükelleflerin bilgisine sunulmasına ve bu hususa tutanakta yer verilmesine dair düzenleme yaparak önemli bir sorunu ortadan kaldırdı.
 

Vergi incelemelerinde zaman zaman inceleme elemanlarının sadece mükellef aleyhine olan hususları eleştirip lehine olan hususları göz ardı ettiği görülebiliyor. Oysa vergi incelemesinde amaç ödenmesi gereken vergilerin doğruluğunu araştırmak, tespit etmek ve sağlamaktır. Bu nedenle incelemede düzeltme, iade yapma da dâhil olmak üzere mükellef lehine olan konular da dikkate alınabilmelidir. Bu amaca uygun olarak incelemeler sırasında ortaya çıkabilen bu sorunu gidermek için bir kez daha düzenleme yapıldı. Buna göre vergi incelemesi yapmaya yetkili olanlarca, vergi inceleme görevleri ile ilgili olarak tespit edilen ve eleştiri gerektiren bir hususun diğer vergisel işlemlerin düzeltilmesini de gerektirdiği durumlarda bu işlemlere ilişkin düzeltme önerilerine de vergi inceleme raporlarında ayrıca yer verilecek.
 

Rapor Değerlendirilme Komisyonlarında dinlenilme talebi ve rapor özetinin dinlenilmeden önce mükellefle paylaşılması

6009 sayılı Kanunla yasal bir statüye kavuşan Rapor Değerlendirme Komisyonlarının (RDK) amacı, vergi inceleme raporları üzerine işlem yapılmadan önceki incelemenin ve inceleme raporunun hukuka uygunluk açısından değerlendirilmesi ve varsa hata ve eksikliklerin giderilmesinin sağlanmasıdır. RDK Yönetmeliği’nin 14’üncü maddesi uyarınca komisyonlar gerekli gördüğü durumlarda veya talep üzerine mükellefi ve inceleme elemanını dinleyebilir. Bu noktada özellikle rapor işleme konulmadan mükellefin kendisini ifade etmesi, savunması, karşı argümanlarını, varsa yapılan hata ve eksiklikleri ifade etmesi çok önemlidir. Yapılan yeni düzenleme ile mükelleflerin RDK’da dinlenme talebinin olup olmadığına ilişkin ifadesine tutanakta yer verilecek ve böylelikle mükelleflerin bu müessesenin farkında olmaları ve dolayısıyla da yararlanmaları sağlanacak.

Yine yapılan başka bir düzenleme ile RDK’da dinlenilme uygulamasını adeta işlevsiz kılan çok önemli bir eksiklik giderildi ve dinlenmeden önce raporlarda eleştiri konusu yapılan hususlar hakkında bilgi içeren rapor özetlerinin mükelleflere verilmesi sağlandı. Böylelikle mükelleflerin yapılacak eleştirileri önceden bilerek kendisini ifade edebilmesi, savunabilmesi, varsa hataların düzeltilmesi mümkün olabilecek ve bu önemli müessese daha etkin kullanılabilecek.

Vergileme ilişkisinin değişken ve karmaşık yapısı dikkate alındığında vergi inceleme süreçleriyle ilgili yeni sorunlarla karşılaşılması doğal olmakla beraber buna cevap verecek reformların, düzenlemelerin yapılması da ihtiyaç hâline geliyor. Son dönemlerde Maliye Bakanlığı’nın mükellef haklarının belirlenmesi, geliştirilmesi ve uygulanmalarının sağlanması konusunda ortaya koyduğu çaba umut verici.