W kwietniu 2024 roku informowaliśmy Państwa o wznowieniu prac nad ustawą o układach zbiorowych i porozumieniach zbiorowych. Obecnie, prace te są kontynuowane na poziomie Rządowego Centrum Legislacji, a w listopadzie 2024 roku w RCL opublikowano nowy projekt ustawy . W niniejszej publikacji przyjrzymy się najnowszym propozycją legislacyjnym.
Głównym celem projektowanych zmian jest wprowadzenie jednolitych zasad zawierania i ewidencjonowania układów zbiorowych i zasad ewidencjonowania porozumień zbiorowych. Nowa ustawa miałaby zastąpić dotychczasowe przepisy dotyczące układów zbiorowych zamieszczone w Kodeksie pracy. Projektowane obszary, w szczególności mają dotyczyć:
Zakresu przedmiotowego układów zbiorowych
Krajowej Ewidencji Układów Zbiorowych Pracy
Czasu obowiązywania układu zbiorowego
Wystąpienia z ponadzakładowego układu zbiorowego pracy
Zakres przedmiotowy układów zbiorowych
Projektowane przepisy przewidują, że układ zbiorowy pracy ma być zawierany w celu określenia treści stosunków pracy lub innych stosunków prawnych będących podstawą wykonywania pracy zarobkowej oraz warunków jej wykonywania. Intencją ustawodawcy jest stworzenie przepisów, które pozwolą na elastyczne kształtowanie katalogu spraw regulowanych przez układ zbiorowy, poprzez wprowadzenie otwartego katalogu spraw jakie mają być regulowane układem zbiorowym. Takie rozwiązanie ma umożliwić ustalenie zakresu przedmiotowego na etapie rokowań pomiędzy partnerami społecznymi; to oni mają decydować, czy układ ma kompleksowo regulować stosunki pracy czy ma tylko dotyczyć niektórych aspektów.
Zgodnie z projektem przewiduje się, by zakres przedmiotowy takiego układu zbiorowego w szczególności przewidywał uregulowania dotyczące:
- systemów i rozkładów czasu pracy,
- pracy w godzinach nadliczbowych,
- wymiaru urlopu wypoczynkowego,
- warunków wynagradzania,
- organizacji pracy,
- bezpieczeństwa i higieny pracy, w tym zagrożeń psychospołecznych,
- przeciwdziałania naruszaniu godności oraz innych dóbr osobistych pracownika, naruszaniu zasady równego traktowania w zatrudnieniu i mobbingowi,
- godzenia życia zawodowego z życiem prywatnym,
- zarządzania wiekiem i aktywnego starzenia.
Układ zbiorowy, zgodnie z projektowanymi przepisami, ma być zawierany w drodze rokowań, które muszą być prowadzone w dobrej wierze oraz z poszanowaniem słusznych interesów drugiej strony. Projekt ustawy określa również zasady prowadzenia takich rokowań, w tym możliwość powołania mediatora, którego zadaniem jest pomoc stronom w osiągnięciu porozumienia co do treści tego układu, jak i zasady dotyczące składnia wypowiedzeń zmieniających w przypadku, gdy nowo wprowadzone postanowienia układu zbiorowego pracy będą mniej korzystne dla pracowników.
Warunkiem stosowania układu zbiorowego ma być zgłoszenie go do KEUZP, czyli Krajowej Ewidencji Układów Zbiorowych Pracy. Projektowane przepisy przewidują, że układ zbiorowy pracy wchodzi w życie w terminie w nim określonym, nie wcześniej jednak niż z dniem prawidłowo dokonanego zgłoszenia do KEUZP (przy czym ma nie być dozwolone nadawanie wstecznej mocy postanowieniom układu zbiorowego pracy).
KEUZP, czyli Krajowa Ewidencja Układów Zbiorowych Pracy
Celem KEUZP, zgodnie z projektem ustawy, ma być ewidencjonowanie układów zbiorowych pracy i protokołów dodatkowych do tych układów oraz porozumień zbiorowych i protokołów dodatkowych do tych porozumień w celu gromadzenia danych o układach zbiorowych pracy oraz porozumieniach zbiorowych na potrzeby przekazywania danych do Komisji Europejskiej, a także udostępnianie informacji w ramach ustawy o dostępie do informacji publicznej. Warto podkreślić, że do KEUZP mają być również zgłaszane porozumienia zbiorowe w przypadkach i w zakresie wskazanym w ustawach (w tym zakresie mają być zmodyfikowane przepisy Kodeksu pracy), np. porozumienie o zawieszeniu stosowania przepisów prawa pracy (art. 91 Kodeksu pracy), porozumienie w sprawie stosowania mniej korzystnych warunków zatrudnienia (art. 231a Kodeksu pracy).
Proponowane przepisy zakładają, że zgłoszenie do KEUZP, polegać będzie na wprowadzeniu do systemu teleinformatycznego uproszczonych danych na formularzu elektronicznym udostępnionym na stronie internetowej urzędu obsługującego ministra właściwego do spraw pracy. Ponadto, niezbędne będzie załączenie cyfrowego odwzorowania treści układu zbiorowego pracy, porozumienia zbiorowego lub protokołu dodatkowego.
Czas obowiązywania układu zbiorowego
Nowy projekt ustawy przewiduje odmienne zasady dotyczące czasu obowiązywania układu zbiorowego. Pierwotnie zamiarem ustawodawcy było wprowadzenie 5-letniego okresu obowiązywania w stosunku do zakładowych układów zbiorowych, a 10-letniego w stosunku do ponadzakładowego układu zbiorowego.
