Do Rządowego Centrum Legislacji wpłynęły dwa projekty ustaw mających na celu wprowadzenie do polskiego porządku prawnego nowej instytucji rejestrowanego związku partnerskiego.
Projekt pierwszej z nich, ustawy o rejestrowanych związkach partnerskich, ma określać zasady zawarcia i ustania rejestrowanego związku partnerskiego, prawa i obowiązki osób w związku partnerskim, a także stosunki majątkowe między tymi osobami, natomiast projekt drugiej ustawy, wprowadzającej ustawę o rejestrowanych związkach partnerskich, przewiduje zmiany w szeregu ustaw w celu uwzględnienia w nich nowego stanu cywilnego.
Projektowane zmiany dotyczące rejestracji związku partnerskiego mają oddziaływać na przepisy Kodeksu pracy oraz innych regulacji związanych z zatrudnieniem i życiem zawodowym, w tym m.in. ustawę o pracowniczych programach emerytalnych (PPE), ustawę o pracowniczych planach kapitałowych (PPK), ustawę o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, ustawę o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, ustawę o cudzoziemcach, a także ustawę o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.
Projekt pierwszej z nich, ustawy o rejestrowanych związkach partnerskich, ma określać zasady zawarcia i ustania rejestrowanego związku partnerskiego, prawa i obowiązki osób w związku partnerskim, a także stosunki majątkowe między tymi osobami, natomiast projekt drugiej ustawy, wprowadzającej ustawę o rejestrowanych związkach partnerskich, przewiduje zmiany w szeregu ustaw w celu uwzględnienia w nich nowego stanu cywilnego.
Projektowane zmiany dotyczące rejestracji związku partnerskiego mają oddziaływać na przepisy Kodeksu pracy oraz innych regulacji związanych z zatrudnieniem i życiem zawodowym, w tym m.in. ustawę o pracowniczych programach emerytalnych (PPE), ustawę o pracowniczych planach kapitałowych (PPK), ustawę o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, ustawę o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, ustawę o cudzoziemcach, a także ustawę o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.
Jak wskazuje ustawodawca, głównym celem projektu ustawy o rejestrowanych związkach partnerskich, jest nie tylko wprowadzenie do polskiego prawa nowej instytucji, która ma zapewnić ochronę parom jednopłciowym i umożliwić parom różnopłciowym formalizację ich związku, ale również m.in. odpowiedź na potrzeby społeczne oraz wyzwania, związane ze zmieniającym się społeczeństwem, modelem rodziny, demografią i stylem życia. Ponadto, ustawa ta ma stanowić wykonanie wyroków ETPCz przeciwko Polsce z grudnia 2023 r. i z września 2024 r.
Projekt przewiduje możliwość zawarcia związku partnerskiego poprzez złożenie przed kierownikiem stanu cywilnego zgodnych oświadczeń o zawarciu tego związku przez dwie osoby. Katalog osób, które nie mogą zawrzeć związku partnerskiego ma objąć np. osoby poniżej 18. roku życia, osoby nieposiadające zdolności do czynności prawnych, krewnych w linii prostej czy też rodzeństwo.
Wprowadzenie nowej instytucji rejestrowanego związku partnerskiego do polskiego porządku prawnego i uregulowanie związanych z nią praw i obowiązków, powoduje konieczność modyfikacji szeregu ustaw. Jednym z obszarów, które wymagać będą nowelizacji, są przepisy prawa pracy.
Projektowane zmiany w Kodeksie pracy
Proponowane przepisy przewidują wprowadzenie następujących zmian do Kodeksu pracy:
Odprawa pośmiertna będzie również przysługiwała osobie pozostającej w związku partnerskim.
Prawo do odbioru dokumentacji pracowniczej (w formie pisemnej) będzie przysługiwało również osobie pozostającej w związku partnerskim, albo dzieciom drugiej osoby w związku partnerskim.
Obowiązkowe uwzględnienie wniosku o wykonywanie pracy w systemie przerywanego czasu pracy, ruchomego czasu pracy lub w indywidualnym rozkładzie czasu pracy przez pracodawcę w przypadku złożenia go przez pracownika – osobę w związku partnerskim w przypadku ciąży powikłanej.
Pracownik będzie mógł skorzystać z urlopu opiekuńczego w celu zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia osobie będącej drugą osobą w związku partnerskim.
Projektowane zmiany w PPK i PPE
Projekt ustawy wprowadzającej ustawę o rejestrowanych związkach partnerskich przewiduje również zmiany w ustawie o pracowniczych planach kapitałowych oraz ustawie o pracowniczych programach emerytalnych.
Projektowane przepisy przewidują możliwość dokonania wypłaty transferowej określonej w ustawie o PPE z PPK zmarłego uczestnika PPK na rachunek w programie małżonka albo drugiej osoby w związku partnerskim zmarłego uczestnika PPK lub osoby uprawnionej na warunkach określonych w ustawie o PPK. Co więcej, przewidują one również możliwość wskazania drugiej osoby w związku partnerskim w deklaracji dotyczącej rozporządzania środkami zgromadzonymi na rachunku uczestnika programu na wypadek śmierci.
Natomiast zmiany w ustawie o PPK, miałyby dotyczyć rozszerzenia definicji „dziecka uczestnika PPK” oraz „wypłaty transferowej” m.in. o dziecko drugiej osoby w związku partnerskim uczestnika PPK, jak również wprowadzenia instytucji wypłaty środków zgromadzonych na rachunku PPK w formie świadczenia partnerskiego. Co więcej, projektowane przepisy przewidują zmiany w wypłacie transferowej polegające na możliwości dokonania wypłaty transferowej połowy środków zgromadzonych na rachunku PPK zmarłego uczestnika PPK na rachunek PPK, IKE lub PPE małżonka albo drugiej osoby w związku partnerskim zmarłego uczestnika PPK, w zakresie, w jakim środki te stanowiły przedmiot małżeńskiej albo partnerskiej wspólności majątkowej, jeśli w chwili śmierci uczestnik PPK pozostawał w związku małżeńskim albo związku partnerskim.
Inne zmiany
Zmiany mają także dotyczyć m.in. ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz ustawy o cudzoziemcach.
Po przyjęciu ustawy o rejestrowanych związkach partnerskich, przepisami ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy mają zostać objęte także osoby pozostające w związku partnerskim zawartym z cudzoziemcem, z którym ubiegają się o udzielenie w Polsce ochrony międzynarodowej. Druga osoba w związku partnerskim ma zostać także uwzględniona w definicji członka rodziny.
Proponowane zmiany w ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy mają na celu zbliżenie sytuacji prawnej osób w związku partnerskim do statusu małżonka. Najważniejsze zmiany dotyczą:
Możliwości dziedziczenia po śmierci partnera przysługujących mu świadczeń z tytułu bezrobocia.
Pobierania zasiłku dla bezrobotnych przez okres 365 dni (zamiast 180), jeżeli druga osoba w związku partnerskim również jest bezrobotna lub utraciła prawo do zasiłku.
Objęcia partnera podlegającego ubezpieczeniu społecznemu rolników niektórymi rozwiązaniami mającymi na celu pomoc w aktywizacji bezrobotnych, jeżeli zamierza on podjąć zatrudnienie, inną pracę zarobkową lub działalność gospodarczą poza rolnictwem.
Zwolnienia cudzoziemca z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę, jeżeli posiada zezwolenie na pobyt czasowy na terytorium Polski udzielone w związku z zawarciem związku partnerskiego z obywatelem polskim lub cudzoziemcem posiadającym w Polsce m.in. zezwolenie na pobyt stały lub status uchodźcy.
W zakresie ustawy o cudzoziemcach, pozostawanie w związku partnerskim, będzie miało znaczenie dla niektórych procedur legalizacji pobytu w Polsce:
