Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej przygotowuje ustawę o dostępie cudzoziemców do rynku pracy, która ma stanowić odpowiedź na potrzebę uszczelnienia i usprawnienia procedur dotyczących powierzania pracy cudzoziemcom oraz zapobiegania nadużyciom na tym polu. Ma ona również ograniczyć nadmierną biurokrację. To kolejny krok w kierunku realizowania Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększania Odporności (KPO).
Obecnie obowiązujące rozwiązania przewidziane w ustawie z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy po raz kolejny stanowią przedmiot dyskusji pod kątem ich aktualności i skuteczności. Dotyczy to w szczególności takich kwestii jak aktywizacja osób biernych zawodowo i efektywniejsza działalność Publicznych Służb Zatrudnienia, czy szersze zaangażowanie cudzoziemców jako siły roboczej w Polsce. Pomysł całkowitego zastąpienia powyższej ustawy odrębnymi aktami regulującymi poszczególne zagadnienia rynku pracy był już kilkukrotnie poruszany w naszych wcześniejszych publikacjach (patrz: Nowe rozwiązania dla rynku pracy – projekt ustawy o rynku pracy i służbach zatrudnienia oraz Likwidacja testu rynku pracy – projekt ustawy o zatrudnianiu cudzoziemców).
Projekt ustawy o dostępie cudzoziemców do rynku pracy stanowi kolejny krok ku nowoczesnym rozwiązaniom. Nie jest na razie wiadome czy realizowany będzie zamiast czy równolegle z projektem ustawy o zatrudnianiu cudzoziemców.
Główne założenia
Ustawa o dostępie cudzoziemców do rynku pracy ma powielać podstawowe założenia ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, takie jak swobodny dostęp do rynku pracy dla określonych grup cudzoziemców oraz prawo do zatrudnienia lub wykonywania pracy na warunkach określonych w udzielonym zezwoleniu lub innym dokumencie.
Nie wszyscy cudzoziemcy świadczący pracę zarobkową lub inną formę aktywności w Polsce zostaną objęci przepisami ustawy. Wyłączeni z jej zastosowania będą m.in. przedsiębiorcy prowadzący jednoosobową działalność, członkowie misji dyplomatycznych i urzędów konsularnych, wolontariusze, stażyści, a także obywatele Unii Europejskiej, państw członkowskich Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu – stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym oraz Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej.
Projekt przewiduje także szerszą definicję zatrudnienia od tej stosowanej w Kodeksie pracy. Uwzględnia ona nie tylko wykonywanie pracy na podstawie stosunku pracy, stosunku służbowego lub umowy o pracę nakładczą, ale także m.in.:
świadczenie pracy lub usług na podstawie umów cywilnoprawnych
pełnienie funkcji w zarządach osób prawnych wpisanych do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego
pełnienie funkcji prokurenta przedsiębiorcy wpisanego do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego
wykonywanie pracy w ramach delegowania.
Ponownie poruszona została też kwestia likwidacji tzw. testu rynku pracy, czyli procedury weryfikującej czy na miejsce pracy, które ma zająć cudzoziemiec, jest możliwość zatrudnienia osoby bezrobotnej zarejestrowanej w urzędzie pracy. Projekt ustawy o zatrudnianiu cudzoziemców nie przewidywał alternatywy dla tej instytucji. Natomiast ustawa o dostępie cudzoziemców do rynku pracy wprowadzić ma w jej miejsce możliwość ustalania przez starostę listy zawodów i rodzajów pracy, w stosunku do których odmawia się wydania zezwolenia na pracę cudzoziemca ze względu na trudną sytuację na lokalnym rynku pracy.
Projekt przewiduje również inne rozwiązania mające wspomagać legalne a jednocześnie efektywne wprowadzenie obywateli innych państw na polski rynek pracy, takie jak:
jaśniejsze przepisy mające z jednej strony zapewnić niezbędną elastyczność zezwoleń na pracę i oświadczeń w zakresie warunków zatrudnienia i wynagrodzenia, a z drugiej – ochronę praw zatrudnionych cudzoziemców;
elektronizacja procedur administracyjnych stosowanych w związku z zatrudnianiem cudzoziemców, obejmujących składanie oświadczeń lub wniosków o wydanie zezwolenia na pracę, gromadzenie dowodów w sprawie, wydawanie lub uchylanie decyzji, czy postępowania odwoławcze;
wprowadzenie przepisów pozwalających przeprowadzać skuteczne kontrole Straży Granicznej i Państwowej Inspekcji Pracy;
wprowadzenie przepisów dotyczących programów integracyjnych dla cudzoziemców (m.in. pomoc w nauce języka polskiego).
Dopracowane zostaną także przepisy mające przyczyniać się do zapobiegania nadużyciom podczas zatrudniania i powierzania pracy cudzoziemcom, szczególnie po stronie pracodawców:
wprowadzenie obligatoryjnych przesłanek odmowy udzielenia zezwolenia na pracę, gdy przedsiębiorstwo pracodawcy zostało założone lub działa głównie w celu ułatwiania wjazdu obywatelom państw trzecich – projekt wymienia przesłanki, w oparciu o które oceniany jest charakter działalności przedsiębiorstwa;
wprowadzenie dodatkowych warunków udzielenia zezwolenia na pracę na wniosek podmiotów nowopowstałych lub korzystających z biur wirtualnych;
ograniczenie możliwości udostępniania pracowników pod pozorem tzw. outsourcingu pracowniczego;
wprowadzenie przepisów zaostrzających sankcje za nielegalne zatrudnienie cudzoziemców i przekazywanie nieprawdziwych danych dotyczących zatrudnienia cudzoziemców (wymiar kary grzywny ma być ustalany proporcjonalnie do liczby nielegalnie zatrudnionych);
Termin przyjęcia projektu przez Radę Ministrów planowany jest na III kwartał 2024 r.
