W wyniku implementacji Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/2161 z dnia 27 listopada 2019 r. zmieniającej dyrektywę Rady 93/13/EWG i dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 98/6/WE, 2005/29/WE oraz 2011/83/UE w odniesieniu do lepszego egzekwowania i unowocześnienia unijnych przepisów dotyczących ochrony konsumenta („Dyrektywa Omnibus”) do polskiego porządku prawnego wprowadzonych zostanie szereg nowych rozwiązań mających na celu ochronę konsumentów, z którymi powinni zapoznać się przedsiębiorcy. W niniejszym artykule przybliżony zostanie zarys tych rozwiązań i sankcji grożących za ich nieprzestrzeganie.
Planowane regulacje
Głównym celem unijnego prawodawcy było wyeliminowanie nieprawidłowości pojawiających się podczas wyprzedaży np. poprzez sztuczne zawyżanie cen towarów lub usług przed zastosowaniem obniżek. Poza przepisami mającymi zapobiegać tego typu zjawiskom, projekt ustawy o zmianie ustawy o prawach konsumenta i innych ustaw implementujący Dyrektywę Omnibus („Projekt Ustawy”) wprowadza także inne nowości obejmujące w szczególności obowiązek informowania konsumenta o indywidualnym dostosowaniu ceny w oparciu o zautomatyzowane podejmowanie decyzji, ograniczenia przy zawieraniu umów poza lokalem przedsiębiorstwa, czy stosowanie przepisów ustawy o prawach konsumenta do umów opłacanych danymi osobowymi.
Obowiązek informowania o najniższej cenie towaru
W zakresie implementacji Dyrektywy Omnibus planuje się przede wszystkim wprowadzenie obowiązku podania informacji o najniższej cenie towaru lub usługi jaka obowiązywała w okresie 30 dni przed wprowadzeniem obniżki (lub odpowiednio od dnia oferowania tego towaru lub usługi, jeżeli były one w ofercie krócej niż 30 dni). Obowiązek taki ma zastosowanie zarówno do sprzedaży stacjonarnej jak i internetowej i obejmuje także przekazy reklamowe.
Ponadto, przedsiębiorca będzie musiał poinformować konsumenta o indywidualnym dostosowaniu ceny w oparciu o zautomatyzowane podejmowanie decyzji, jeżeli przedsiębiorca takie stosuje. Według uzasadnienia do projektu ustawy stosowane przez przedsiębiorców ceny mogą być bowiem dostosowane do konkretnych konsumentów lub konkretnych kategorii konsumentów w oparciu o zautomatyzowane podejmowanie decyzji i profilowanie zachowań konsumentów, co pozwala takim przedsiębiorcom ocenić siłę nabywczą konsumentów.
Jeśli przedsiębiorca nierzetelnie informuje o cenach, Inspekcja Handlowa może zastosować sankcje finansowe w wysokości do 20 000 zł, a w przypadku powtarzających się nieprawidłowości do 40 000 zł. Jeśli natomiast skala takiego zjawiska jest powszechna i prowadzi do naruszenia zbiorowych interesów konsumentów, wówczas Prezes UOKiK może nałożyć sankcję w wysokości do 10 % rocznego obrotu przedsiębiorcy.
Umowy opłacane danymi osobowymi
Kolejnym nowym rozwiązaniem jest zastosowanie przepisów ustawy o prawach konsumenta do umów opłacanych danymi osobowymi. Są to umowy, na podstawie których przedsiębiorca zobowiązał się dostarczyć lub dostarczył treści cyfrowe niedostarczane na nośniku materialnym lub usługi cyfrowe, a konsument zobowiązał się udostępnić lub udostępnił przedsiębiorcy swoje dane osobowe. Za usługi cyfrowe uznawane będą m.in. usługi wymiany treści wideo i audio, gry oferowane w chmurze, usługi przechowywania danych w chmurze, poczty elektronicznej, mediów społecznościowych.
Projekt Ustawy zawiera jednak 3 wyjątki, kiedy dane osobowe konsumenta są przetwarzane przez przedsiębiorcę wyłącznie w celu:
- dostarczenia treści cyfrowych niedostarczanych na nośniku materialnym lub usługi cyfrowej,
- poprawy bezpieczeństwa, kompatybilności lub interoperacyjności oprogramowania oferowanego na podstawie wolnej i otwartej licencji,
- wykonania obowiązku ustawowego, a przedsiębiorca nie przetwarza tych danych osobowych do żadnych innych celów.
Umowy zawieranie poza lokalem
Niezależnie od zmian wymaganych Dyrektywą Omnibus, planowane jest wprowadzenie obostrzeń z zakresu sprzedaży poza lokalem przedsiębiorstwa mających na celu eliminację nieuczciwych praktyk rynkowych. Wśród proponowanych rozwiązań znajdują się:
- Zakaz świadczenia usług finansowych podczas pokazów czy wycieczek. Zgodnie z proponowanymi przepisami umowa o świadczenie usług finansowych zawarta podczas pokazu czy wycieczki byłaby nieważna z mocy prawa.
- Zakaz przyjmowania płatności przed upływem terminu na odstąpienie od umowy zawartej poza lokalem.
- Prawo do odstąpienia od niektórych umów o świadczenie usług zdrowotnych zawieranych poza lokalem lub na odległość.
- Zakaz sprzedaży wyrobów medycznych poza lokalem przedsiębiorstwa.
Od kiedy?
Zgodnie z Dyrektywą Omnibus państwa członkowskie mają czas do 28 listopada 2021 r. na dokonanie stosownych zmian w krajowym ustawodawstwie, a nowe przepisy mają wejść w życie od 28 maja 2022 r. Obecnie Projekt Ustawy jest na etapie konsultacji społecznych.
