Z początkiem sierpnia Ministerstwo Klimatu i Środowiska skierowało do konsultacji społecznych projekt ustawy o zmianie ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi oraz niektórych innych ustaw, stanowiącej implementację dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/904 z dnia 5 czerwca 2019 r. w sprawie zmniejszenia wpływu niektórych produktów z tworzyw sztucznych na środowisko (tzw. Dyrektywy plastikowej bądź Dyrektywy SUP).
Termin częściowej implementacji Dyrektywy plastikowej dla państw UE początkowo wyznaczony był na 3 lipca 2021 r., o czym informowaliśmy w naszym poprzednim artykule („Nowe ograniczenia związane z jednorazowymi produktami plastikowymi”), jednak z uwagi na wydłużenie prac nad Projektem Ustawy obecnie zakończenie procesu legislacyjnego planowane jest na drugą połowę roku.
Zasadniczym celem Dyrektywy plastikowej jest ochrona środowiska przed odpadami. Jej postanowienia zawierają istotne uregulowania w stosunku do przedmiotów, których koszt wyprodukowania jest niski, ale koszt usunięcia powstających z nich odpadów nieporównywalnie wysoki, tj. przede wszystkim tworzyw sztucznych przeznaczonych do jednorazowego użycia. Mając przy tym na względzie, że wpływ poszczególnych rodzajów odpadów na środowisko jest zróżnicowany, Dyrektywa SUP dla ich poszczególnych kategorii wprowadza odmienne rozwiązania i obowiązki dla Państw Członkowskich.
I tak, nowelizacja zakłada, że przedsiębiorcy wprowadzający na rynek produkty jednorazowego użytku objęci zostaną systemem rozszerzonej odpowiedzialności producenta, zobowiązującym ich do ponoszenia finansowej lub finansowej i organizacyjnej odpowiedzialności za gospodarowanie wprowadzanymi produktami w całym cyklu życia produktu, czyli zarówno w okresie użytkowania, jak również na etapie ich odpadowania.
W Projekcie Ustawy wprowadzono m.in. obowiązek selektywnego określenia procentowej zawartości tworzyw sztucznych pochodzących z recyklingu, którą będą musieli osiągnąć wprowadzający produkty w opakowaniach będących butelkami jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych na napoje o pojemności do trzech litrów (włącznie z ich zakrętkami i wieczkami). W pierwszej kolejności minimalny poziom zawartości tworzyw sztucznych pochodzących z recyklingu na 2025 r. będzie dotyczył wyłącznie butelek PET (będących preferowanym przez branżę rodzajem materiału opakowaniowego w branży napojów), natomiast od 2030 r. poziom zawartości będzie dotyczył butelek z jakiegokolwiek rodzaju tworzyw sztucznych, w tym PET. Wprowadzający produkty będą także zobowiązani do umieszczenia na opakowaniach oznakowania wskazującego na sposób selektywnego zbierania odpadów.
W ramach systemu rozszerzonej odpowiedzialności producenta przewidziano, że obowiązki wynikające z ustawy będą realizowane za pośrednictwem organizacji odpowiedzialności producentów lub samodzielnie przez wprowadzających produkty.
W pierwszym przypadku wprowadzający będzie musiał zawrzeć z organizacją odpowiedzialności producentów umowę określającą m.in. terminy płatności i wysokość wynagrodzenia organizacji. Wysokość wynagrodzenia będzie uzależniona od jednostkowych stawek wynagrodzenia dla poszczególnych rodzajów opakowań, uzgodnionych pomiędzy wprowadzającym a organizacją, nie niższych jednak niż minimalne stawki określone przez ministra właściwego do spraw klimatu. Środki pochodzące z wynagrodzenia będą przeznaczane na zbieranie i recykling odpadów opakowaniowych oraz na funkcjonowanie organizacji odpowiedzialności producentów, jednak w przypadku nieosiągnięcia wydatkowania na wymaganym poziomie powstanie obowiązek ich przekazania przez organizację odpowiedzialności producentów do Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
W przypadku gdy wprowadzający zdecyduje się na samodzielne wykonywanie obowiązków w zakresie gospodarowania odpadami opakowaniowymi, będzie musiał utworzyć i utrzymać system zbierania, transportu i przetwarzania odpadów, które wytworzył. Ponadto wprowadzający zamierzający samodzielnie realizować ww. obowiązek będzie zobowiązany zgłosić ten fakt ministrowi właściwemu do spraw klimatu, wraz z opisem planowanego systemu.
Ustawa wprowadza także nową definicję opakowań przeznaczonych dla gospodarstw domowych, co ma związek z wprowadzeniem podziału strumienia opakowań na tzw. konsumenckie oraz pozostałe, czyli np. z handlu, dystrybucji czy przemysłu. Powyższy podział oznacza również, że ustawowe obowiązki w zakresie gospodarowania odpadami będą musiały być realizowane odrębnie w odniesieniu do opakowań przeznaczonych dla gospodarstw domowych oraz w odniesieniu do pozostałych opakowań.
W zakresie rozszerzonej odpowiedzialności producentów, Projekt Ustawy przewiduje także wprowadzenie specjalnej opłaty opakowaniowej, ponoszonej przez wprowadzających produkty w opakowaniach przeznaczonych dla gospodarstw domowych, która ma pokrywać finansowanie zbierania i przetwarzania odpadów opakowaniowych w ramach gminnych systemów gospodarowania odpadami komunalnymi. Stawki opłaty, określone przez ministra właściwego do spraw klimatu, będą zróżnicowane m.in. ze względu na rodzaj opakowania, możliwość recyklingu, zawartość materiału pochodzącego z recyklingu, przy jednoczesnym wzięciu pod uwagę dochodów z ponownego użycia, sprzedaży materiałów z recyklingu oraz z nieodebranych kaucji. To mechanizm tzw. ekomodulacji, zgodnie z którym wprowadzający, którzy będą produkować bardziej ekologiczne opakowania zapłacą mniej. Maksymalna stawka opłaty opakowaniowej dla każdego rodzaju opakowania przeznaczonego dla gospodarstw domowych wynosić ma 2 zł za 1 kg.
W Projekcie Ustawy uwzględniono także obowiązek prowadzenia publicznych kampanii informacyjnych przez wprowadzających określone produkty w jednorazowych opakowaniach z tworzyw sztucznych (tj. pojemniki, paczki i owijki na posiłki, pojemniki na napoje o pojemności do trzech litrów oraz kubki na napoje). W ramach kampanii informacyjnych wprowadzający będą zobligowani przekazywać konsumentom informacje m.in. o dostępności alternatywnych produktów wielokrotnego użytku, systemach ponownego użycia i metod gospodarowania odpadami w przypadku tych produktów oraz wpływie na środowisko nieodpowiedniego unieszkodliwiania odpadów pochodzących z tych produktów.
Na koniec należy wskazać, że odmiennie do pierwotnej wersji przepisów, w obecnym Projekcie Ustawy, za naruszenie przepisów ustawy przewidziane są kary pieniężne w wysokości nawet do 500 tysięcy złotych.
Podkreślenia wymaga fakt, iż Projekt Ustawy jest nadal w fazie konsultacji i ostateczny kształt przyjętych w nim rozwiązań może ulec zmianie.
Data wejścia w życie całości przepisów ustawy nowelizującej została zaplanowana na 1 stycznia 2023 r.
