• Wojciech Majkowski, autor |
  • Maciej Sawczuk, autor |

Na stronie internetowej Ministerstwa Finansów zostało udostępnione Sprawozdanie Generalnego Inspektora Informacji Finansowej z realizacji ustawy z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu w 2020 roku (dalej: „Sprawozdanie GIIF za 2020 r.” lub „Sprawozdanie”).

Informacje zawarte w Sprawozdaniu GIIF za 2020 r. w przeważającym stopniu zawierają historyczne (z poprzedniego roku) dane statystyczne, dzięki czemu pozwalają spojrzeć z szerszej perspektywy na polski system przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu.

Wybrane informacje zawarte w Sprawozdaniu GIIF za 2020 r.

Dane, które mogą szczególnie interesować instytucje obowiązane dotyczą informacji pochodzących od osób zgłaszających rzeczywiste lub potencjalne naruszenia przepisów z zakresu AML (tzw. sygnalistów), a także kontroli GIIF oraz innych instytucji nadzorujących.

W odniesieniu do kontroli, uwagę zwraca stosunkowo niska liczba kontroli GIIF, których w 2020 r. przeprowadzonych było 7. Najczęstszymi nieprawidłowościami stwierdzonymi w toku kontroli były m.in.:

  • nierealizowanie obowiązków, o których mowa w art. 6, 7 i 8 Ustawy AML, dotyczących ustalenia osób odpowiedzialnych za wykonywanie obowiązków określonych w Ustawie AML,

  • niewprowadzenie lub niedostosowanie do przepisów ustawy oceny ryzyka prania pieniędzy i finansowania terroryzmu, o której mowa w art. 27 Ustawy AML,

  • niewprowadzenie lub niedostosowanie do przepisów ustawy wewnętrznych procedur dotyczących przepisów AML, o których mowa w art. 50 i 53 Ustawy AML.
    W 2020 r. szerszą aktywność w obszarze kontroli przejawiały inne organy:

  • Narodowy Bank Polski przeprowadził 329 kontroli kantorów,

  • Komisja Nadzoru Finansowego przeprowadziła 17 kontroli,

  • Prezesi Sądów Apelacyjnych przeprowadzili 110 wizytacji w kancelariach notarialnych,

  • Krajowa Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo – Kredytowa przeprowadziła 4 kontrole w Spółdzielczych Kasach Oszczędnościowo Kredytowych,

  • ministrowie lub starostowie przeprowadzili 1 kontrolę w fundacji,

  • Urzędy Celno-Skarbowe przeprowadziły 15 kontroli.

Jak wskazano w Sprawozdaniu, ilość prowadzonych przez GIIF postępowań administracyjnych jest ściśle powiązana z ilością prowadzonych przez niego kontroli. W 2020 r. GIIF, na podstawie przepisów Ustawy AML, wszczął 19 postępowań administracyjnych.

W przypadku 11 postępowań ich wszczęcie nastąpiło w związku ze stwierdzonymi w wyniku kontroli GIIF nieprawidłowościami, a w przypadku 8 postępowań wszczęcie postępowania nastąpiło w wyniku kontroli innych organów.

W 2020 r. GIIF zakończył 14 postępowań wydaniem decyzji administracyjnych nakładających na instytucje obowiązane kary administracyjne w postaci kar pieniężnych. Od niektórych decyzji GIIF strony składały odwołanie, w związku z tym w 2020 r. Minister Finansów, Funduszy i Polityki Regionalnej prowadził 6 postępowań odwoławczych. W rezultacie przeprowadzonych postepowań odwoławczych Minister Finansów, Funduszy i Polityki Regionalnej wydał 4 decyzje administracyjne, w tym 3 decyzje o nałożeniu na instytucje obowiązane kar administracyjnych w postaci kar pieniężnych.

Praktyka wskazuje zatem, że jeśli w wyniku kontroli zostaną wszczęte postępowania administracyjne, to instytucja obowiązana powinna liczyć się z ryzykiem nałożenia na nią administracyjnej kary pieniężnej.

Czy Sprawozdanie GIIF za 2020 r. wpływa na ocenę ryzyka instytucji obowiązanych?

Omawiany dokument nie powinien powodować obowiązku po stronie instytucji obowiązanych do aktualizacji ich oceny ryzyka. Jak wskazuje art. 27 ust. 2 i 3 ustawy o AML, istotne dla dokonywania oceny ryzyka instytucji obowiązanej mogą być (a według organów regulacyjnych jak Komisja Nadzoru Finansowego nawet powinny być):

  • Krajowa Ocena Ryzyka (art. 29 ustawy AML) oraz

  • sprawozdanie Komisji Europejskiej w sprawie oceny ryzyka związanego z praniem pieniędzy i finansowaniem terroryzmu, które ma wpływ na rynek wewnętrzny i dotyczy działalności transgranicznej (art. 6 ust. 1-3 dyrektywy 2015/849).

Wśród tych dokumentów nie znajduje się sprawozdanie GIIF przygotowywane co roku na podstawie art. 14 ust. 1 Ustawy AML.

Sprawozdanie GIIF za 2020 r., które ma charakter sprawozdawczo-informacyjny stanowi zatem cenne źródło wiedzy na temat funkcjonowania systemu AML w danym roku w Polsce, choć nie przekłada się wprost na codzienne funkcjonowanie instytucji obowiązanych. Niemniej, wykazane w nim statystyki dotyczące liczby kontroli oraz postępowań administracyjnych w zakresie nakładania kar pieniężnych przemawiają za tym by instytucje obowiązane szczególnie dbały o przestrzeganie przepisów Ustawy AML.