W sobotę, 12 marca 2022 roku Prezydent RP podpisał ustawę o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa, którą w tym samym dniu opublikowano w Dzienniku Ustaw. Przepisom ustawy nadano, co do zasady, moc wsteczną od 24 lutego 2022 roku Ustawa przewiduje m.in. zwolnienia podatkowe.
Które przychody imigrantów z Ukrainy zwolniono z opodatkowania?
Ustawa o pomocy obywatelom Ukrainy przewiduje dwa zwolnienia dodane do ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych:
Art. 52 zh. Zwalnia się od podatku dochodowego pomoc humanitarną otrzymaną w okresie od dnia 24 lutego 2022 roku do dnia 31 grudnia 2022 roku przez podatników będących obywatelami Ukrainy, którzy w tym okresie przybyli z terytorium Ukrainy, na skutek toczących się na tym terytorium działań wojennych, na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Art. 52 zi. Zwalnia się od podatku dochodowego świadczenie pieniężne, o którym mowa w art. 13 ustawy z dnia 12 marca 2022 roku o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (Dz.U.poz.583).
Co to jest pomoc humanitarna?
Obydwa zwolnienia budzą wątpliwości.
Przede wszystkim ustawodawca nie wyjaśnił co należy rozumieć pod pojęciem „pomocy humanitarnej”. Nie wiadomo, czy należy definiować tę pomoc przez przepisy innych aktów prawnych czy też pozostać przy wykładni językowej, ewentualnie celowościowej. Nie wiadomo też, kto tej pomocy udziela. Ponieważ organy podatkowe będą ostatecznie wyjaśniały w ramach procesu stosowania prawa definicję pomocy humanitarnej, można spodziewać się na tym tle sporów.
Mniejsze wątpliwości dotyczą art. 13 ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy. Zgodnie z art. 13 ust. 1 tej ustawy każdemu podmiotowi, w szczególności osobie fizycznej prowadzącej gospodarstwo domowe, który zapewni zakwaterowanie i wyżywienie obywatelom Ukrainy, o których mowa w art. 1 ust. 1, może być przyznane na jego wniosek, świadczenie pieniężne z tego tytułu nie dłużej niż za okres 60 dni. Okres wypłaty świadczenia może być przedłużony w szczególnie uzasadnionych przypadkach. Wydaje się, że zwolnienie tych świadczeń pienieżnych z PIT nie dotyczy przede wszystkim obywateli Ukrainy, niemniej z pewnością będą i oni mogli z niego skorzystać. Chodzi o każdego, a więc nie tylko Ukraińca, kto zapewni zakwaterowanie i wyżywienie obywatelom Ukrainy. Istotne wydaje się, że przedmiot zwolnienia jest prima facie zrozumiały – chodzi o świadczenie pieniężne. Spory dotyczyć będą zapewne interpretacji słowa „zakwaterowanie” i „wyżywienie”, to jednak pokaże praktyka.
Pomoc nie może być darowizną
Najwięcej wątpliwości budzi przedmiot zwolnienia. Na etapie projektu przewidywano zwolnienie przychodów uzyskiwanych przez imigrantów z opodatkowania podatkiem od darowizn. Na etapie prac parlamentarnych z tego zwolnienia zrezygnowano, tym samym Ukraińcy od otrzymanych darowizn powinni rozliczyć podatek, z uwzględnieniem zwolnień przewidzianych ustawą o podatku od spadków i darowizn. Skoro zwolnienie nie obejmuje podatku od spadków i darowizn, preferencja obejmująca jedynie podatek PIT dotyczy innych niż darowizna świadczeń. Z uwagi na art. 2 ust. 1 pkt 3 ustawy o PIT jej przepisów i tak nie stosuje się do przychodów podlegających przepisom o podatku od spadków i darowizn.
A zatem zwolnione z opodatkowania będę jedynie te przychody, które nie są darowiznami. Chodzić tu może o przychody w naturze i innych świadczeń nieodpłatnych, których dotyczy art. 11 ustawy o PIT. Taka jest pierwsze intuicja gdy idzie o pomoc. Ale czy tylko?
Czy ulgi podatkowe będą faktyczną pomocą dla imigrantów?
Ustalenie zakresu takich przychodów w sytuacji świadczeń pieniężnych lub rzeczowych spełnianych na rzecz imigrantów z Ukrainy napotka zatem szereg wątpliwości. Prima facie wydaje się, że zdecydowana większość świadczeń dla imigrantów przyjmuje formę darowizn, a tych ustawa o pomocy obywatelom Ukrainy nie dotyczy. W zakresie przychodów niebędących darowiznami trzeba będzie ustalać, czy stanowią pomoc humanitarną i rozważać, czy dotyczy wszystkich źródeł wymienionych w art. 10 ustawy o PIT (np. stosunku pracy) czy też nie? Istotne jest także, że nie sporządzono protokołu między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Ukrainy o zmianie Konwencja między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Ukrainy w sprawie unikania podwójnego opodatkowania i zapobiegania uchylaniu się od opodatkowania w zakresie podatków od dochodu i majątku, sporządzona w Kijowie dnia 12 stycznia 1993 r. (Dz. U. z 1994 r. Nr 63, poz. 269 z późn. zm.). Tym samym Ukraińcy będą musieli dodatkowo ustalać, czy np. pomoc humanitarna zwolniona z obowiązku podatkowego w Polsce nie podlega opodatkowaniu w Ukrainie podatkiem dochodowym ze względu na nieograniczony obowiązek podatkowy.
Można zatem stwierdzić, że zwolnienia podatkowe dla Ukraińców będą budziły szereg sporów w przyszłości zarówno w Polsce, jak i w Ukrainie.
