Fit for 55 i opłata od importu emisji (CBAM)

Deklarowanym przez Komisję celem wprowadzenia nowej opłaty jest wyrównanie pozycji konkurencyjnej europejskiego przemysłu w stosunku do przemysłu z krajów, w których regulacje klimatyczne nie nakładają na producentów kosztownych obowiązków wynikających z unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych. Wynikająca z tego systemu nierównowaga konkurencyjna powoduje zjawisko tzw. ucieczki emisji CO2 (ang. Carbon leakage), polegające na przenoszeniu produkcji poza granice UE w celu obniżenia jej kosztów, co jest nie tylko niekorzystne z punktu widzenia gospodarki Unii, ale również zmniejsza efektywność i podważa sens wprowadzanych przez UE mechanizmów mających na celu globalną redukcję emisji generowanych przez przemysł.

Receptą na to zjawisko ma być CBAM, którego istotą jest obciążenie finansowe produktów importowanych do UE z krajów o niższych środowiskowych standardach, po to aby nie były one tańsze od ich odpowiedników produkowanych na terytorium Unii. Mechanizm ma w założeniu spowodować, że importerzy będą ponosić koszty emisji CO2 w takiej samej wysokości, jakie ponosiliby produkując w UE. CBAM, nazywany również „podatkiem granicznym” lub „cłem węglowym”, ma więc być rodzajem cła nałożonego na import do Unii Europejskiej produktów z krajów spoza UE, które nie prowadzą tak rygorystycznej polityki klimatycznej jak Unia.

CBAM będzie miał zastosowanie do określonych towarów z kategorii: cement; energia elektryczna, nawozy, żelazo i stal, aluminium, pochodzących z krajów spoza UE, jeżeli towary te lub wytworzone z nich produkty będą importowane terytorium obszaru celnego Unii. Podmiot dokonujący importu takich towarów lub produktów będzie musiał przed dokonaniem importu złożyć w specjalnej procedurze wniosek o zezwolenie na ich import na obszar celny Unii. Wniosek taki będzie musiał zawierać m.in. informację na temat szacowanej ilość i wartości towarów importowanych w roku kalendarzowym, w którym wniosek zostanie złożony i w roku następnym, informacje dotyczące sytuacji finansowej i operacyjnej importera umożliwiającej mu prawidłowe wypełnianie obowiązków w zakresie CBAM, a także potwierdzenie że importer nie posiada zaległości podatkowych oraz nie był zaangażowany w jakiekolwiek poważne lub powtarzające się naruszenie przepisów podatkowych, celnych lub prawa konkurencji, w okresie pięciu lat poprzedzających złożenie wniosku. Wzór wniosku i procedura udzielania zezwolenia zostaną określone w akcie wykonawczym wydanym przez Komisję.

Importer będzie musiał następnie kupować od określonego przez każde państwo członkowskie organu właściwego w sprawach CBAM cyfrowe „certyfikaty CBAM”, których cena będzie powiązana z unijnym systemem handlu uprawnieniami do emisji CO2 (EU ETS). Cena będzie ustalana jako średnia cen zamknięcia uprawnień EU ETS na wspólnej platformie aukcyjnej w każdym tygodniu kalendarzowym.

Dodatkowo, do 31 maja każdego roku importer będzie musiał składać deklarację CBAM określającą ilość towarów z każdej kategorii zaimportowanych w poprzednim roku kalendarzowym (w megawatach dla energii elektrycznej oraz w tonach dla pozostałych towarów), całkowitą ilość emisji CO2 związanych z wyprodukowaniem towarów wyliczoną w sposób określony w przepisach o CBAM, a także ilość uzyskanych certyfikatów dotyczących emisji CO2.

Planowane jest, że CBAM wejdzie w życie od 1 stycznia 2023 r.

Opłata zostanie wprowadzona poprzez rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady UE, co oznacza że będzie obowiązywać bezpośrednio w każdym państwie członkowskim UE, bez potrzeby uchwalania przez państwa członkowskie wewnętrznych aktów prawnych wprowadzających CBAM.

Nowy mechanizm ochronny, jaki ma stanowić CBAM, został przyjęty z zadowoleniem przez przedstawicieli europejskiego przemysłu, który ponosi coraz większe koszty związane z systemem handlu uprawnieniami do emisji czy rosnącymi cenami energii. Mechanizm daje nadzieję, że niskoemisyjni producenci z UE będą dzięki niemu w stanie konkurować z producentami z krajów, które nie ograniczają przemysłowej emisji CO2.

Z drugiej strony jednak CBAM może przyczynić się do wzrostu cen objętych nim towarów, podwyższając ceny ich tańszych obecnie odpowiedników importowanych spoza UE. Wyrażane są także obawy, że wprowadzenie mechanizmu może spowodować odwetowe działania w zakresie ceł ze strony państw tańszych producentów wobec towarów z UE. Również obecni importerzy towarów i produktów objętych CBAM muszą dokonać analizy, czy po jego wprowadzeniu import będzie nadal opłacalny oraz przygotować się do stosowania nowych przepisów.