16 marca 2021 r. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wydał wyrok w sprawie C-562/19 P (Komisja przeciwko Polsce), zgodnie z którym polski podatek od sprzedaży detalicznej nie narusza prawa UE. W uzasadnieniu wyroku Trybunał wskazał m.in., że określanie kształtu systemu podatkowego (w zakresie, w jakim nie podlega on harmonizacji na poziomie UE) stanowi autonomiczne uprawnienie państw członkowskich, a samo ustalenie stawki progresywnej danego podatku – co do zasady – nie musi być uznane za naruszające przepisy unijne dotyczące pomocy publicznej, bowiem samo w sobie nie stanowi selektywnej korzyści przyznanej niektórym przedsiębiorcom. Czy wyrok oznacza, że państwa UE mają pełną dowolność w nakładaniu podatków?
Przebieg sprawy
Wyrok dotyczy przepisów ustawy z dnia 6 lipca 2016 r. o podatku od sprzedaży detalicznej, która nałożyła na sprzedawców detalicznych podatek pobierany od przychodów ze sprzedaży (obrotu).
Podstawę opodatkowania w tym podatku stanowi osiągnięta w danym miesiącu nadwyżka przychodów ze sprzedaży detalicznej ponad kwotę 17 mln zł. Stawki podatku wynoszą natomiast odpowiednio: 0,8 proc.– w części, w jakiej podstawa opodatkowania nie przekracza kwoty 170 mln zł, oraz 1,4 proc. – w części, w jakiej podstawa opodatkowania przekracza kwotę 170 mln zł.
Decyzją z listopada 2016 r., Komisja Europejska uznała, że progresywna konstrukcja tego podatku prowadzi do dużo niższego opodatkowania mniejszych przedsiębiorstw niż reszty podatników, przez co można je uznać za niedozwoloną pomoc państwa. W konsekwencji, Polska zawiesiła pobór podatku, jednocześnie zaskarżając decyzję Komisji do Sądu Unii Europejskiej.
W wyroku z dnia 16 maja 2019 r. w połączonych sprawach T 836/16 i T 624/17 (druga z połączonych spraw dotyczyła węgierskiego podatku obrotowego od reklam) Sąd UE uwzględnił skargi i stwierdził nieważność decyzji Komisji. Sąd podkreślił m.in., że Komisja nie może - chyba, że pojawia się oczywista niespójność - zdefiniować zamiast danego państwa członkowskiego charakteru i struktury jego systemu podatkowego, nie ryzykując przy tym naruszenia kompetencji tego państwa w dziedzinie podatkowej.
Komisja wniosła od wyroku Sądu UE odwołanie do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.
15 października 2020 r. Rzecznik Generalny TSUE Juliane Kokott wydała opinię w której zaproponowała, aby Trybunał oddalił odwołania Komisji i utrzymał w mocy wyrok Sądu. Rzecznik w swojej opinii podkreśliła, że w ostatnim czasie orzecznictwo Trybunał Sprawiedliwości popiera stanowisko, zgodnie z którym opodatkowanie progresywne może być powiązane z obrotem, a w sytuacji braku uregulowań unijnych w danej dziedzinie państwom członkowskim pozostawione są kompetencje do określania podstaw opodatkowania oraz rozkładania obciążenia podatkowego pomiędzy różne sektory gospodarki.
Po wydaniu opinii, polski rząd podjął decyzję, aby nie zawieszać po raz kolejny poboru podatku. W efekcie jest on pobierany od 1 stycznia 2021 r.
Wyrok TSUE
W wydanym 16 marca 2021 r. wyroku, TSUE podobnie jak Sąd UE zauważył, że biorąc pod uwagę autonomię podatkową przyznaną państwom członkowskim poza dziedzinami będącymi przedmiotem harmonizacji prawa Unii, państwa mają swobodę w ustanawianiu systemu opodatkowania, który uznają za najbardziej odpowiedni, przyjmując w danym przypadku opodatkowanie progresywne.
W szczególności prawo Unii w dziedzinie pomocy państwa co do zasady nie stoi na przeszkodzie temu, aby państwa członkowskie zdecydowały się na wybór progresywnych stawek opodatkowania, mających na celu uwzględnienie zdolności podatkowej podatników, ani nie zobowiązuje państw członkowskich do zastrzeżenia stosowania progresywnych stawek wyłącznie do opodatkowania zysków, z wyłączeniem opodatkowania obrotu.
Trybunał podkreślił też, że to do Komisji należy w danym przypadku wykazanie, że cechy krajowego środka podatkowego zostały pomyślane w sposób oczywiście dyskryminujący, w związku z czym powinny zostać wyłączone z systemu odniesienia, co może w szczególności ukazywać wybór niespójnych kryteriów opodatkowania w świetle zamierzonego przez środek celu. Jednak w analizowanym przypadku Komisja w ocenie Trybunału powyższego nie wykazała.
Wnioski
Wyrok oznacza przede wszystkim, że Polska może w dalszym ciągu pobierać od sprzedawców detalicznych przedmiotowy podatek.
Wyrok TSUE może mieć również istotne znaczenie dla przyszłych zmian w kształcie systemów podatkowych w UE. Poszczególne państwa mogą traktować go jako argument za nakładaniem kolejnych podatków obciążających wybrane sektory gospodarki, w tym nierównomiernie – za pomocą progresywnej konstrukcji podatku wybrane podmioty (np. drobni przedsiębiorcy) mogą być opodatkowani w sposób preferencyjny lub pozostać w ogóle nieopodatkowani. Przede wszystkim jednak TSUE zwrócił uwagę, że każde tego rodzaju rozwiązanie powinno podlegać indywidualnej ocenie, czy jest zgodne z prawem UE dotyczącym pomocy publicznej. Co więcej, TSUE zauważył, że w analizowanych sprawach Komisja nie przeprowadziła właściwej analizy i błędnie określiła system odniesienia. Gdyby Komisja inaczej argumentowała swoją decyzję, być może orzeczenie TSUE byłoby finalnie inne.
Trybunał stwierdził wreszcie, że: „Z niezgodnością z przepisami unijnymi dotyczącymi pomocy publicznej będziemy mieli do czynienia zawsze, gdy cechy wprowadzanych podatków będą sprzyjać „niektórym przedsiębiorstwom lub produkcji niektórych towarów” w porównaniu z innymi, znajdującymi się w podobnej sytuacji faktycznej i prawnej (w świetle celu przyświecającego temu podatkowi)”.
W świetle powyższej tezy wyroku wydaje się więc, że wybór kryteriów opodatkowania lub rozdziału środków pozyskanych z tego rodzaju podatków nie powinien sprzyjać niektórym podmiotom i prowadzić do niezgodności z określonym przez ustawodawcę celem danego podatku.
Wskazówki te mogą mieć istotne znaczenie dla kształtowania regulacji dotyczących zupełnie nowych podatków wprowadzanych przez ustawodawcę, jak chociażby w przypadku konsultowanej obecnie składki reklamowej, a także ewentualnych kolejnych propozycji Ministerstwa Finansów. Warto przy tym zwrócić uwagę, że niedawno Ministerstwo Finansów poszukiwało ekspertów do wydziału podatków majątkowych i analiz prawnych, których zadaniem byłoby m.in. przygotowywanie koncepcji rozwiązań prawnych w zakresie nowoprojektowanych danin.
