Od wprowadzenia do ustawy o VAT przepisów dotyczących odliczenia VAT wg tzw. prewspółczynnika (pre-WSS) minęło już przeszło 5 lat. Jednym z istotniejszych problemów w zakresie odliczania VAT w jednostkach samorządu terytorialnego stała się w związku z tym dopuszczalność przyjęcia odmiennego, niż określony w przepisach wykonawczych do ustawy o VAT sposobu kalkulacji pre-WSS. Jak wynika z orzecznictwa sądów administracyjnych, w określonych przypadkach podatnicy mogą przyjąć w tym zakresie indywidualne podejście.
1 stycznia 2016 r. do ustawy o VAT wprowadzono przepisy dotyczące odliczania VAT z wykorzystaniem tzw. prewspółczynnika, który dotyczy podatników nabywających towary i usługi nie tylko na potrzeby działalności gospodarczej, ale także dla innych celów. W takiej sytuacji, istnieje konieczność wydzielenia tej części podatku naliczonego, która przypada na działalność gospodarczą podatnika. W praktyce, problem ten dotyczy m.in. jednostek samorządu terytorialnego, u których istotna część działalności jest związana z wykonywaniem zadań publicznych.
Wzór pre-WSS określony w rozporządzeniu…
Sposób kalkulacji prewspółczynnika dla m.in. jednostek samorządu terytorialnego został określony w rozporządzeniu z dnia 17.12.2015 r. w sprawie sposobu określania zakresu wykorzystywania nabywanych towarów i usług do celów działalności gospodarczej w przypadku niektórych podatników (dalej: „Rozporządzenie”). Jednakże, jak wynika z art. 86 ust. 2h ustawy o VAT, jednostka samorządu terytorialnego może przyjąć inny sposób kalkulacji współczynnika, jeśli będzie on bardziej reprezentatywny dla prowadzonej działalności. W związku z tym, w praktyce gminy często rozważają odstąpienie od reguł wskazanych w Rozporządzeniu i przyjęcie kalkulacji pre-WSS odzwierciedlającej specyfikę prowadzonej działalności.
… i możliwość przyjęcia indywidualnej kalkulacji
Jak wynika z orzecznictwa sądów administracyjnych, sądy akceptują alternatywne wobec Rozporządzenia metody kalkulacji prewspółczynnika, o ile umożliwiają one bardziej obiektywne wydzielenie tej części VAT naliczonego, która przypada na prowadzoną przez gminę działalność gospodarczą. Przykładowo, WSA w Olsztynie w wyroku z 11.02.2021 r. sygn. I SA/Ol 10/21 zgodził się, że gmina może kalkulować prewspółczynnik dla potrzeb odliczenia VAT od wydatków inwestycyjnych związanych z prowadzoną pływalnią, jako udział średniorocznej liczby osób korzystających odpłatnie z pływalni w ogólnej średniorocznej liczbie osób korzystających z pływalni. Z kolei, jak wynika z wyroku WSA w Krakowie z 26.01.2021 r. sygn. I SA/Kr 1120/20, sąd uznał, że miasto może odliczać VAT od wydatków związanych z obiektami sportowymi wg prewspółczynnika skalkulowanego jako udział rocznej liczby godzin, w których dany obiekt przeznaczony jest do użytku przez podmioty zewnętrzne w całkowitej liczbie godzin użytkowania obiektu w danym roku (przez podmioty zewnętrzne + podmioty wewnętrzne). Natomiast w przypadku działalności polegającej na dostarczaniu wody WSA w Białymstoku (wyrok z 13.11.2019 r. sygn. I SA/Bk 465/19) podzielił stanowisko gminy, że prewspółczynnik może zostać obliczony w oparciu liczbę metrów sześciennych wody dostarczonej do odbiorców zewnętrznych (mieszkańcy, przedsiębiorstwa itd.) w liczbie metrów sześciennych wody dostarczonej ogółem, tj. do odbiorców zewnętrznych i odbiorców wewnętrznych (jednostki organizacyjne gminy).
Jednocześnie, należy mieć względzie, że nie wszystkie alternatywne sposoby kalkulacji prewspółczynnika spotykają się z akceptacją sądów. Przykładowo, WSA w Białymstoku w wyroku z 23.10.2020 r. sygn. I SA/Bk 615/20 nie zgodził się z gminą, że może ona kalkulować prewspółczynnik dla inwestycji w postaci modernizacji gminnego ośrodka kultury według klucza powierzchniowego, tj. wg udziału procentowego, w jakim nieruchomość jest wykorzystywana do działalności gospodarczej w zakresie odpłatnego wynajmu pomieszczeń. W ocenie sądu, zaproponowany przez gminę sposób kalkulacji m.in. nie był wystarczająco precyzyjny.
Alternatywne metody? Tak, ale jeśli są dobrze uzasadnione
Jak wynika z powyższych rozstrzygnięć sądów administracyjnych, jednostki samorządu terytorialnego mogą przyjąć indywidualne podejście w zakresie obliczania pre-WSS, o ile pozwala ono na bardziej adekwatne przypisanie kwoty VAT naliczonego do prowadzonej działalności gospodarczej. Należy jednak pamiętać, że nie można mówić o jakiejkolwiek dowolności w zakresie alternatywnej kalkulacji pre-WSS. Aby przyjęty prewspółczynnik, w razie ewentualnego sporu z organem podatkowym, miał szansę obrony w sądzie administracyjnym, przede wszystkim powinien wynikać ze specyfiki prowadzonej działalności i powinien zostać odpowiednio uzasadniony. W przeciwnym wypadku, gmina może narazić się na powstanie zaległości w VAT związanej z odliczeniem zbyt wysokiej kwoty VAT naliczonego.
Jeśli zastanawiacie się Państwo, czy w Państwa przypadku istnieje możliwość indywidualnego podejścia w zakresie kalkulacji pre-WSS, to uprzejmie prosimy o kontakt. Eksperci KPMG chętnie udzielą Państwu wsparcia w tym zakresie.
