EU AML Package en gerichte financiële sancties

In juni 2021 publiceerde de Europese Commissie het zogenaamde EU AML Package: een pakket van vier wetgevingsvoorstellen met als doel het Europese antiwitwasbeleid effectiever te maken^*. Kern van de voorstellen is het toewerken naar een geharmoniseerd normenkader voor de preventie van witwassen en terrorismefinanciering en de introductie van een Europese toezichthouder: de Anti-Money Laundering Authority.

Er is al veel te doen geweest over de Europese voorstellen, die zich momenteel in de triloogfase tussen Europese Commissie, Raad en Parlement bevinden. Onderbelicht in deze discussie is de scope creep van het Europese antiwitwasbeleid. Waar het beleid vroeger uitsluitend gericht was op witwassen en sinds 9/11 ook is uitgebreid met terrorismefinanciering, wordt met de huidige voorstellen de reikwijdte van het antiwitwasbeleid verder uitgebreid naar gerichte financiële sancties.

Wwft en Sanctiewet

Dit brengt interessante vragen met zich mee over de verhouding tussen het antiwitwasbeleid en de sanctieregelgeving. In Nederland is het antiwitwasbeleid neergelegd in de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft) en de sanctieregelgeving in de Sanctiewet 1977 (Sanctiewet). Bij sancties kan het gaan om gerichte financiële sancties (het bevriezen van tegoeden en het verbod om financiële middelen of diensten ‘direct of indirect’ ter beschikking te stellen ten gunste van gesanctioneerde personen en entiteiten), maar bijvoorbeeld ook om handelsbeperkingen, wapenembargo’s en reis- en visumbeperkingen. Voor een groep financiële instellingen, waaronder banken, verzekeraars en trustkantoren, gelden specifieke vereisten ten aanzien van hun administratieve organisatie en interne controle en het melden van ‘sanctiehits’ op grond van de Regeling toezicht Sanctiewet 1977 (RtSw 1977). DNB en de AFM houden op grond van de Sanctiewet toezicht op deze groep instellingen. De Sanctiewet wordt in de praktijk vaak in samenhang gezien met de Wwft in het bredere kader van het tegengaan van financieel-economische criminaliteit en het beschermen van de integriteit van het financiële stelsel; door een overlap aan verplichtingen integreren veel Wwft-instellingen zo veel mogelijk hun sanctiecontroles in de Wwft-checks bij zakelijke relaties.

Sancties worden in recente jaren steeds vaker toegepast en de oorlog in Oekraïne leidde tot een ongekende groei van sancties jegens Rusland en Belarus. Met de verwachting dat sancties steeds belangrijker en complexer worden, heeft het kabinet vorig jaar aangekondigd te werken aan de modernisering van het sanctiestelsel.

Het onder de reikwijdte brengen van verplichtingen ten aanzien van gerichte financiële sancties binnen het antiwitwasbeleid zoals voorgesteld in het EU AML Package leidt tot een aantal belangrijke vragen:

Welke gerichte financiële sancties gaan vallen onder antiwitwasregelgeving? De voorstellen uit het EU AML Package hebben het over gerichte financiële sancties, maar sommige bepalingen zijn uitsluitend gericht op gerichte financiële sancties in relatie tot proliferatiefinanciering (financiering van massavernietigingswapens). Een voorbeeld van een meer beperkte scope betreft de verplichting om risico’s te beoordelen, waarbij de verplichting wordt beperkt tot de risico’s op het niet uitvoeren of ontwijken van financiële sancties gerelateerd aan proliferatiefinanciering (artikel 7 concept-AMLR). Bij gerichte financiële sancties in relatie tot proliferatiefinanciering gaat het momenteel uitsluitend om sancties gericht op Noord-Korea en Iran, wat gerichte financiële sancties die niet in relatie tot proliferatiefinanciering zijn opgelegd aan landen zoals Rusland (oorlog Oekraïne), Afghanistan en Myanmar (politieke situatie/onderdrukking burgerbevolking) uitsluit. Is er daadwerkelijk sprake van een splitsing tussen soorten gerichte financiële sancties en is dit een bewuste keuze? En hoe verhoudt het onderbrengen van gerichte financiële sancties binnen het antiwitwasbeleid zich tot het bredere toepassingsbereik van sanctieregelgeving?
Komt er een volledig toezichtregime voor gerichte financiële sancties? De Europese voorstellen creëren een systeem van Europees en nationaal toezicht voor alle instellingen onder de reikwijdte van de antiwitwasregelgeving. Momenteel wordt vanuit de RtSw 1977 uitsluitend toezicht gehouden op een groep (financiële) instellingen. Betekent dit dat andere Wwft-toezichthouders ook gerichte financiële sancties-toezichttaken krijgen? Vraag is ook hoe zich dit verhoudt tot de voorgenomen modernisering van het sanctiestelsel in Nederland, waarin het kabinet heeft aangekondigd bestuurlijk sanctietoezicht op te willen zetten voor notarissen, advocaten en accountants en dit voor overige partijen ‘nader te onderzoeken’. Een laatste punt van onduidelijkheid is wat dit gaat betekenen voor ondernemingen die wel onder de RtSw 1977, maar niet onder het huidige antiwitwasbeleid vallen, zoals schadeverzekeraars en (notariële) pensioenfondsen.
Blijft er ruimte bestaan voor (strengere) sanctieregelgeving ten aanzien van gerichte financiële sancties? De voorstellen in het EU AML Package zien wat betreft gerichte financiële sancties op vereisten ten aanzien van de risicobeoordeling en het interne beleid. Niet duidelijk is of andere sanctieverplichtingen, zoals sanctiehitmeldingen aan de toezichthouders, (kunnen) blijven bestaan en hoe deze zich dan verhouden tot de (meld)verplichtingen opgenomen in het antiwitwasbeleid.

* Het EU AML Package bestaat concreet uit: 1) een nieuwe antiwitwasrichtlijn ter vervanging van de huidige AMLD5, 2) een antiwitwasverordening (‘AMLR’), 3) een verordening tot oprichting van een Europese antiwitwasautoriteit en 4) een herziening van de verordening betreffende bij geldovermakingen te voegen informatie

Meer weten?

Bovengenoemde vragen kunnen momenteel helaas nog niet beantwoord worden. De Europese voorstellen bevinden zich in de triloogfase en naar verwachting zal de consultatiefase over de modernisering van het Nederlandse sanctiestelsel in juli 2023 starten.

Vanuit KPMG Forensic houden wij deze ontwikkelingen nauw in de gaten. Wilt u meer weten over de ontwikkelingen op het gebied van sanctieregelgeving, de (mogelijke) impact ervan op uw organisatie of wat u kunt doen om u voor te bereiden? Wij denken graag met u mee! Zie ook: Sanctieregelgeving - KPMG Nederland