Rennie Rijpma is de hoofdredacteur van het Algemeen Dagblad, een nieuwsmedium dat dagelijks enkele miljoenen mensen bereikt en daarmee een belangrijke rol speelt in de maatschappelijke perceptie over de wijze waarop bestuurders bij de overheid en in het bedrijfsleven hun rol vervullen. Ze roept hen op vooral authentiek te blijven – juist als er wat misgaat – en zich niet te verschuilen achter een leger communicatieadviseurs.
Goed nieuws verkoopt niet, maar dat betekent niet dat je alleen maar slecht nieuws moet brengen
We leven in een post-truth society, waarin perceptie belangrijker is dan de feitelijke waarheid. Een wereld waarin het in een debat eigenlijk niet uitmaakt of je met kennis van zaken praat, als het maar lekker overkomt op het publiek. Een wereld waarin je razendsnel met een paar oneliners moet scoren anders is de ongeduldige mediaconsument alweer afgehaakt. Een wereld waarin radicale opvattingen vaak veel aandacht krijgen en waarin de mening van het genuanceerde middenveld tamelijk onzichtbaar is geworden.
Rijpma is al enkele decennia werkzaam in de journalistiek en weet vanuit die ervaring als geen ander welke dilemma’s er voor mediabedrijven zijn in zo’n vluchtige maatschappij. “Het is het talkshow dilemma. Als je gasten aan tafel zet die met inhoudelijke diepgang een thema oppakken, dan verlies je kijkers. Zet je alleen mediagenieke gasten aan tafel die in hapklare brokken communiceren, dan verlies je diepgang. Dat dilemma speelt natuurlijk ook voor kranten.”
Media
Elk mediabedrijf leeft van aandacht – want aandacht betekent advertentie-inkomsten – en in het digitale tijdperk is het ook nog eens met chirurgische precisie te meten wat wel en niet goed wordt gelezen en dus kan de verleiding dan groot worden om vooral te ‘scoren’. Het is al met al geen beeld om vrolijk van te worden en Rijpma wijst er daarbij ook nog op dat er een groeiende groep nieuwsmijders is: een groep die de media liever helemaal niet meer volgt en er daarmee voor kiest dan maar onwetend te zijn. De Zwitser Rolf Dobelli schreef er enkele jaren geleden een boek over waarin hij een tamelijk radicaal pleidooi doet om zonder nieuws door het leven te gaan. Want de oppervlakkige berichten zijn als een zak drop waar je nooit genoeg van krijgt, maar die uiteindelijk niets toevoegt. Sterker nog: nieuws is volgens hem de blindedarm van een samenleving - constant ontstoken, maar zonder functie.
Dat alles staat behoorlijk ver af van de nuchtere positieve insteek van Rijpma. “Juist in deze tijd spelen mediabedrijven een essentiële rol om mensen goed te informeren en de macht te controleren, misschien wel meer dan ooit. Maar dat gaat niet vanzelf goed. We moeten onder meer beter uitleggen wat onze rol is en hoe we die rol invullen. En daarbij in elk geval duidelijk maken wat het verschil is met sociale media. Op sociale media is er geen drempel om dingen te delen met je publiek. Terwijl wij juist voortdurend afwegingen maken over wat we wel en niet doen, daar heel bewust mee bezig zijn.”
De juiste mix in de nieuwsvoorziening
De afwegingen gaan onder meer over de mix van goed en slecht nieuws: “Als ik als hoofdredacteur niks doe, dan schrijven we alleen maar slecht nieuws op, dat zit in het dna van een journalist. Ik blijf er dan ook voortdurend op hameren dat we een aantrekkelijke mix moeten bieden waarin ruimte is voor schandalen, misstanden, grote problemen maar ook voor oplossingen en inspirerende voorbeelden.”
De afwegingen gaan ook over de vraag of je bepaalde zaken aandacht moet geven, of juist niet, omdat je daarmee voeding geeft aan polarisatie. “Gaan we in op de laatste acties van Willem Engel of de schoenen van Hugo de Jonge?” En de afwegingen gaan over hoe je voorbij de makkelijke snelle inzichten ook een spiegel kunt aanreiken voor meer reflectie. “Denk bijvoorbeeld aan de toeslagenaffaire, waarin natuurlijk veel mis is gegaan. Maar waarin de Tweede Kamer ook de hand in eigen boezem moet steken want de 150 kamerleden waren er ook bij toen het hardere beleid werd ingevoerd wat uiteindelijk de ellende heeft opgeleverd. Ook dat perspectief moeten we bieden.”
Dát die afwegingen worden gemaakt en discussie opleveren, is een journalistieke cultuur waar we trots op moeten zijn en die we moeten koesteren. Ondanks deze cultuur wijzen topbestuurders echter nogal eens de media aan als een van de oorzaken van de zero-tolerance cultuur waarin je hoofd direct op het hakblok gaat en waarin je dus maar beter niet te veel risico’s kunt nemen. Wat vindt Rijpma daarvan? “Hoge bomen vangen veel wind en dat is nooit anders geweest. Ik denk dat er vaak te weinig authenticiteit is in hoe hoge bomen met media omgaan. Vaak zijn ze omringd door een leger adviseurs die vertellen wat ze wel en niet moeten doen in de media. Terwijl ik ervan overtuigd ben dat als je jezelf heel natuurlijk opstelt en niet wegloopt voor dingen die niet goed zijn gegaan, je veel meer vertrouwen krijgt. Kijk bijvoorbeeld naar hoe Eberhard van der Laan als burgemeester van Amsterdam altijd de burgers authentiek tegemoet trad en letterlijk op de fiets stapte als er wat aan de hand was. Een dergelijke houding zie je echter weinig. Ik denk dat veel bestuurders de verdraagzaamheid van de burger onderschatten.”
De stille meerderheid begrijpt volgens Rijpma echt wel dat er dingen mis kunnen gaan, maar dan moet je er als bestuurder of politicus dus geen laagje chroom overheen proberen te spuiten. En precies vanwege dat begrip is Rijpma uiteindelijk ook positief gestemd over de toekomst. “De nuance moet terug, en ik ben ervan overtuigd dat een grote groep de toegenomen polarisatie ook beu is. Als media staan we voor de taak om op die wens in te spelen. Met de juiste mix in de nieuwsvoorziening.”
Bent u geïnspireerd geraakt door dit interview?
Bent u na het lezen van bovenstaand interview geïnspireerd geraakt? In de publicatie 'De glazen leider' gaan we onder andere in op:
- de volwassenheid van risk management in de afgelopen decennia;
- de inzichten die de interviews hebben opgeleverd met betrekking tot communicatie over bijvoorbeeld incidenten en fouten;
- hoe de communicatie veel minder sterk is ontwikkeld;
- én hoe voorkomen we angst voor risico’s in tijden van zero tolerance.
