Trendsessie over de energietransitie voor young professionals Trendsessie over de energietransitie voor young professionals Trendsessie over de energietransitie voor young professionals

Onbemande vrachtschepen, opslag van CO2 en brandstof uit hernieuwbare grondstoffen. Het zijn maar enkele van de inspirerende innovaties die gaande zijn in de Rotterdamse haven rond de energietransitie. De trendsessie Energietransitie in de Rotterdamse haven van KPMG, Deltalinqs en Rotterdam Maritime Services Community (RMSC) gaf young professionals een enerverende inkijk in de ontwikkelingen.

De haven staat door de klimaatdoelstellingen voor een enorme transformatie. "Elke bout en moer moet los", schetst Alice Krekt, Programmadirecteur Climate Program van Deltalinqs dat de belangen behartigt van de bedrijven in het Rotterdamse havengebied. Voor 2050 moet het havengebied energieneutraal zijn. Geen geringe opgave; de bedrijvigheid in het industriecluster Rotterdam-Moerdijk is nu verantwoordelijk voor 33 megaton aan CO2-uitstoot. Een flink deel van het totaal van 141,5 megaton CO2 (cijfer CBS 2021) in Nederland. Krekt: "De Nederlandse klimaatdoelstellingen drukken voor een groot deel op de schouders van de bedrijven in dit gebied." Grote veranderingen zijn nodig, zonder de grote werkgelegenheid – 385.000 banen – en de economische bijdrage van 6,2% van het bruto nationaal product in gevaar te brengen.

Aan de bedrijven ligt het niet, zij lopen zich met een stroom aan innovaties warm voor de energietransitie. Zowel start-ups als gevestigde bedrijven. De pitches van deze koplopers gaven de aanwezige young professionals een kijkje achter de schermen. Bijvoorbeeld bij Vopak, gespecialiseerd in de opslag en overslag van vloeibare bulk chemicaliën, gassen en olieproducten. "Bij ons begon de energietransitie tien jaar geleden al", legt Feikje Wittermans, Business Development Manager Vopak New Energies uit, "met meer diversificatie in de portfolio naar lichtere producten." Nu werkt Vopak aan diverse waterstofdemonstratieprojecten. Waterstof kan als brandstof dienen voor de energie-intensieve processen in de industrie, maar het is een energiedrager met een gebruiksaanwijzing. "Waterstof is heel erg volumineus. Vloeibaar maken ervan voor vervoer vraagt om temperaturen rond de -253 graden, waar nog geen infrastructuur voor is." Veelbelovend is de technologie waarbij het waterstofmolecuul gebonden wordt aan ammoniak of (benzyl)tolueen. Bij die laatste optie kan gebruik worden gemaakt van de bestaande infrastructuur, wat een pre is, gezien de beperkte ruimte in de haven.

Tot het lukt om helemaal zonder emissies te produceren heeft ook de CO2-infrastructuur de aandacht van bedrijven in de haven. Deze infrastructuur is nodig om elders afgevangen CO2 in het havengebied te transporteren naar een tijdelijke of permanente opslaglocatie. Het kabinet gaf al eerder aan dat te zien als een belangrijke oplossing om de klimaatdoelstellingen te halen. Wittermans: "We werken aan de ontwikkeling van terminals voor de tijdelijke opslag van vloeibare CO2, bijvoorbeeld om permanent op te slaan in lege gasvelden in de Noordzee of voor hergebruik in nieuwe producten, zoals synthetische kerosine."

Value Maritime houdt zich bezig met het afvangen van de uitgestoten CO2, direct bij de bron: op de schepen zelf. "We plaatsen een gasreinigingssysteem op schepen dat de uitlaatgassen bindt aan zeewater en deze van zwavel, ultrafijne fijnstof en CO2 ontdoet", zegt medeoprichter Maarten Lodewijks. Het zeewater wordt gezuiverd afgevoerd, de opgeslagen CO2 wordt ingezet in bijvoorbeeld de rozenteelt. Naast de milieuvoordelen trekt de kostenbesparing veel bedrijven over de streep. "Door CO2 en zwavel af te vangen kan het schip met hoogzwavelige brandstof blijven varen in plaats van met duurdere brandstof met een laag zwavelgehalte."

Scheepsbouwer Damen Shipyards draagt bij aan de energietransitie door de ontwikkeling van elektrische schepen die autonoom varen. Dankzij camera- en datasystemen lukt het schepen zelfstandig te laten varen, gemonitord vanaf de wal. "We halen de mensen van boord', zegt Jochem Nonhebel, Technisch Specialist Autonomy. Dat scheelt in het gewicht van het schip en daarmee de capaciteit – zelfs de stuurhut kan er op termijn af." Er zijn meer efficiëntievoordelen. "Autonome systemen zijn veel beter in het soms vuile, eentonige en gevaarlijke werk op schepen. Zonder bemanning kunnen autonoom varende schepen langere trips maken in een lager tempo. Met een enorme energiebesparing", verduidelijkt Nonhebel. "Voor veel goederen maakt het niet uit of ze nu na twee weken of na drie maanden op hun bestemming aankomen."

"Voor zwaarder transport dat voorlopig nog niet geschikt is voor elektrificatie zijn hernieuwbare brandstoffen een goed alternatief", zegt Harmen Huiskens, Senior Renewables Specialist bij brandstofleverancier FinCo Fuel Group. "Deze duurzame brandstoffen uit rest- en afvalstoffen helpen de transportsector om versneld de noodzakelijke slagen maken", zegt Huiskens. "Transport is de enige sector in Europa waarvan de CO2-uitstoot tot op heden alleen maar is gestegen, omdat we steeds mobieler worden." Een in de haven bekende uitdaging: FinCo en haar netwerkbedrijven zoals GoodFuels hoeven steeds minder moeite te doen om scheepseigenaren en hun klanten als Ikea en Ahold te overtuigen. "Door biobrandstoffen bereik je een CO2-reductie tot wel 90%." FinCo is constant op zoek naar nieuwe biobrandstoffen. En die zoektocht richt zich vooral op de juiste grondstoffen en conversietechnologieën om er geschikte brandstoffen voor onder andere de scheepvaart van te maken.

Duurzame innovatie zit in kleine maar belangrijke details, laat het verhaal van Managing Director Robert Bravenboer van rederij Wilson zien. De onderneming heeft al 81 van de 130 schepen uitgerust met een walstroom-installatie en neemt deel aan een walstroom-pilot in Rotterdam en Amsterdam. Dankzij de aansluiting op het elektriciteitsnet hoeven de dieselgeneratoren niet te draaien om elektriciteit op te wekken voor gebruik aan boord. De CO2-uitstoot van Wilson daalt door het gebruik van walstroom met 10%. Bijkomend voordeel: het voorkomt luchtverontreiniging en geluidsoverlast. "Belangrijk in pittoreske Noorse haventjes en aan de Rotterdamse Lloydkade of Parkkade waar de schepen aanleggen", zegt Bravenboer: "Van een schip met een draaiende dieselmotor worden omwonenden niet gelukkig. Zodra je het schip aansluit op walstroom is het stil."

Om die nieuwe processen in goede banen te leiden zijn mensen nodig, veel mensen, weet Yme Dikkerboom, praktor Energietransitie en Smart Industry bij het opleidingsinstituut STC Group. Al die nieuwe technologie en installaties moeten worden bediend en onderhouden. Bedrijven hebben behoefte aan werknemers die multidisciplinair kunnen werken, weet Dikkerboom. "De operator van een windturbine op zee zit de ene dag in een boot, en de volgende als operator op afstand in de control room. Als proces operator heeft jouw handelen bovendien impact in de hele internationale keten." STC biedt de kennis, en stimuleert de skills die nodig zijn om in de nieuwe wereld samen te werken. "Denk aan hackatons en probleemgestuurde projecten, onderwijs dat een appel doet op de creativiteit van de leerlingen en hun talent om samen te werken."

Jaap van Roekel, Head of Energy Natural Resources van KPMG ziet dat steeds meer grote bedrijven – binnen en buiten de haven – zoeken naar manieren om de energie die nodig is voor de primaire bedrijfsprocessen te verduurzamen. "Een goed teken, dat betekent dat we snelheid kunnen maken met de energietransitie." Bedrijven doen dat ook vanuit maatschappelijke verantwoordelijkheid. Ook het voorkomen van reputatieschade en de behoefte aan energiezekerheid zijn aanjagers, ziet Van Roekel. "Energiezekerheid stond bij bedrijven ook voor de inval in Oekraïne al hoog op de agenda. "Zij willen niet langer afhankelijk zijn van olie en gas uit Rusland of het Midden-Oosten. De vraag naar lokaal duurzaam opgewekte energie neemt toe. Op eigen locatie of via een contract met een lokale partij. Naast meer grip op de energielevering geeft dat ook financiële voordelen", legt Van Roekel uit. "Een bedrijf dat de eigen duurzame energie opwekt, creëert een natuurlijke hedge (bescherming, red.) tegen de stijgende prijs van CO2-uitstoot."

Deelnemers kregen de kans om direct met de innovatieve bedrijven te spreken tijdens de pitchbreak en aansluitend gaf de paneldiscussie een goed overzicht van wat er speelt en hoe de bedrijven dat dan waarmaken; de sprekers- en panelleden kregen de young professionals enthousiast om in de sector aan de transitie te werken.

Natuurlijk werd de middag afgesloten met een netwerkborrel. De organiserende partijen zien zo veel positieve reacties dat er een vervolg komt.

In drie stappen tot 2050 wordt de energietransitie aangepakt in de Rotterdamse haven:

Stap 1 Efficiency en infrastructuur

Efficiënter omgaan met energie, bijvoorbeeld door het gebruik van restwarmte van de industrie. In deze fase wordt ook de infrastructuur voor de tijdelijke opslag van afgevangen CO2 aangelegd.

Stap 2 Nieuw energiesysteem

Nieuwe energie als elektriciteit en waterstof vervangen olie en gas op steeds meer plaatsen in de procesindustrie.

Stap 3 Nieuw grondstoffen- en brandstoffensysteem

In deze fase worden fossiele grondstoffen voor het maken van chemieproducten en transportbrandstoffen vervangen door biomassa, de recycling van reststromen en door gebruik van CO2 en duurzaam geproduceerde waterstof. Zo ontstaat een circulaire economie.