Bedrijven die nog in de veronderstelling verkeren dat klimaatverandering een beperkt effect zal hebben op hun bedrijfsvoering, moeten eens naar Tom Middendorp luisteren. De voormalig Commandant der Strijdkrachten liet tijdens een digitale bijeenkomst van het KPMG RAAD Board Program op 10 maart overtuigend zien hoe een warmer klimaat de komende decennia veel facetten van ons leven zullen raken.
De online bijeenkomst voor commissarissen stond in het teken van klimaatverandering, risicomanagement en leiderschap. Naast Tom Middendorp, auteur van het boek Klimaatgeneraal, waren er ook bijdragen van Alexander Rinnooy Kan (oud-lid Sociaal Economische Raad), Wendy Kwaks (Ministerie van Defensie, Ambtenaar van het Jaar) en Pascal Hogenboom (lead partner Defensie bij KPMG).
Kijk naar je omgeving
Hogenboom wees de aanwezigen erop dat de risico’s van klimaatverandering individuele organisaties overstijgen. Dit vereist meer publiek-private samenwerking, maar ook het inruilen van risicomanagement voor risicoleiderschap. Dit betekent de handen ineenslaan met gelijkgestemden van andere organisaties en sectoren, en oplossingen zoeken buiten de gebruikelijke kaders.
“Kijk niet naar je organisatie, maar kijk naar je omgeving. Dat is de enige manier om de risico’s van een groot thema als klimaatverandering te mitigeren”, aldus Hogenboom.
In transities waarbij publiek-private samenwerking noodzakelijk is, kan Defensie een verbindende rol spelen. Het is immers de kernactiviteit van Defensie om over grenzen heen samen te werken met partijen die verantwoordelijkheid willen nemen, vertelde Wendy Kwaks. “Defensie denkt vanuit een blanco vel: er is een probleem, maar er ligt geen vastomlijnd plan. Hoe kunnen we meebewegen en met elkaar tot een oplossing komen? Zo zorgt Defensie voor hoge energie en snelle resultaten.”
Wedloop op grondstoffen
Defensie als spil van publiek-private samenwerking in de klimaattransitie: het is zeker geen vreemde gedachte meer, bleek uit de bijdrage van Tom Middendorp. Sinds een paar jaar staat ook op de Munich Security Conference klimaatverandering centraal. Veelzeggend, volgens Middendorp, omdat ‘München’ altijd bekend heeft gestaan als ‘hardcore security-conferentie’.
Maar de link tussen klimaat en veiligheid is volgens Middendorp glashelder. “Smeltende poolkappen maken grondstoffen makkelijker bereikbaar en leggen nieuwe vaarroutes open. Dat brengt geopolitieke gevolgen met zich mee. Of denk aan de wedloop op zeldzame mineralen voor accu’s en zonnepanelen. En dan groeien we nog naar 11 miljard aardbewoners toe. Dat alleen zorgt al voor een groter gat tussen vraag en aanbod, en klimaatverandering versnelt dat nog eens.”
Nederlandse innovatie
Volgens Middendorp gaan er de komende decennia ‘meerdere vormen van schaarste’ ontstaan – en gaat het bedrijfsleven dat merken. Het staat wat hem betreft dan ook als een paal boven water dat we moeten toewerken naar nieuwe manieren van produceren en consumeren. In dat opzicht noemt Middendorp SunGlacier als lichtend voorbeeld. Deze Nederlandse innovatie, een product van publiek-private samenwerking, haalt water uit de lucht. Dit maakt het mogelijk om voedsel te produceren zonder daarbij afhankelijk te zijn van regenval, rivieren of andere waterbronnen.
“Met zulke innovaties kun je in droge gebieden gemeenschappen onderhouden, migratiestromen beperken en de voedingsbodem voor frustratie en extremisme wegnemen.”
Hoewel er een grote opdracht ligt voor het bedrijfsleven, beginnen we niet op nul, benadrukte Alexander Rinnooy Kan. “In de private sector wordt de urgentie echt wel gevoeld en is er een brede basis die de schouders eronder wil zetten.” Ook internationaal ziet hij, ondanks alle onrust, ook genoeg mogelijkheden. “Zelfs in een wereld met tegengestelde belangen weet men elkaar te vinden voor gezamenlijke uitdagingen.”
Balans bewaken
Wat betekent dit alles voor de boardroom? In elk geval dat klimaatverandering een vaste plek moet krijgen in het risicomanagement. Zo kan spreiding van de leveranciersketen een stap zijn om de afhankelijkheid van kwetsbare regio’s te verminderen. Ook samenwerking met andere bedrijven, en de overheid, wordt belangrijker. Dat vraagt overigens ook wat van de overheid: die moet leren zich op te stellen als samenwerkingspartner in plaats van inkopende opdrachtgever.
Commissarissen spelen in dit alles een cruciale rol, besloot Rinnooy Kan. “Commissarissen zijn bij uitstek de partij om de balans te bewaken tussen de belangen van de organisatie, die van de omgeving en van andere stakeholders. Zij zouden minimaal één keer per jaar een discussie moeten initiëren over de plek van de organisatie in de samenleving en waar relevante onzekerheden zitten. Het is aan de RvC om ervoor te zorgen dat de bedrijfsleiding op de hoogte is van de risico’s, en dat klimaatverandering zijn rechtmatige plek krijgt in de belangenafweging.”
