Onderhandelen over zorginkoop gebeurde de afgelopen jaren achter gesloten deuren in het gesprek tussen zorgverzekeraar en zorgaanbieder. Dit jaar treden verschillende ziekenhuizen echter naar buiten over het stroeve verloop van de gesprekken (o.a. het Haaglanden Medisch Centrum, Ziekenhuis Gelderse Vallei, Ziekenhuis St. Jansdal). Daarbij wordt de twijfel uitgesproken of er voor de start van 2022 überhaupt contracten worden afgesloten. Is dit onderdeel van het ‘spel’ of is er meer aan de hand?
Om antwoord te geven op die vraag is het allereerst van belang om twee verschillende onderwerpen te ontrafelen die momenteel begrijpelijkerwijs door elkaar lopen in de discussies.
COVID-19-zorg
Het eerste onderwerp betreft COVID-19-zorg. De gebruikelijke contractonderhandelingen worden momenteel, net als vorig jaar, vertroebeld door de financiële afhandeling van COVID-19-zorg. COVID-19-zorg heeft de afgelopen twee jaar uitzonderlijk veel gevraagd van ziekenhuizen en het is vanzelfsprekend dat deze zorg op een juiste manier bekostigd moet worden. De hoge werkdruk door de COVID-situatie in grote delen ziekenhuizen zorgt voor velen gevoelsmatig voor een gek contrast met de nullijn die voor 2022 is afgesproken in het hoofdlijnenakkoord. Om de zorg ook in de toekomst betaalbaar te houden, is kostenbeheersing echter wel noodzakelijk. We realiseren ons dat het ingewikkeld is om in de praktijk een scherp onderscheid te maken tussen ‘normale’ zorg, COVID-19-zorg en inhaalzorg, dit is naar wij menen echter wel wenselijk om de juiste discussies te kunnen voeren bij de zorginkoop. Pas wanneer we deze scheiding maken kan de korte- en langetermijnproblematiek op de juiste manier geadresseerd worden.
Niet-COVID-gerelateerde-zorg
Wanneer we vervolgens kijken naar het tweede onderwerp, de ‘normale’ – niet-COVID-gerelateerde – zorginkoop, dan is het niet gek dat hier strubbelingen ontstaan. De urgentie voor het transformeren van het zorglandschap vanwege de arbeidsmarktproblematiek en financiële houdbaarheid wordt door alle betrokken partijen gevoeld. Nu al heeft de zorg te kampen met enorme tekorten, en dat terwijl de zorgvraag in de komende jaren significant sneller zal stijgen dan de beroepsbevolking. Creatieve oplossingen zullen nodig zijn om met die uitdaging om te gaan. Oplossingsrichtingen als digitaliseren en substitutie van zorg staan overal hoog op de agenda en we zien steeds meer succesvolle voorbeelden. De betrokken partijen zijn echter nog onvoldoende in staat om de beoogde transformatie op een goede manier te laten landen in het inkoopproces. Zo zien we bijvoorbeeld vaak de verkokering van afspraken en worden de traditionele ‘p x q’-afspraken gemaakt zonder vergaande (financiële) prikkels om de transformatie te realiseren.
Daarom moet het ‘zorginkoopspel’ volgens ons fundamenteel veranderen om ook in de toekomst de zorg kwalitatief goed, toegankelijk en betaalbaar te houden. Zorgaanbieders en zorgverzekeraars moeten dit nieuwe spel, in overleg met andere belanghebbenden, gezamenlijk vorm geven. Want: als je doet wat je deed, dan krijg je wat je kreeg.
Transformatie
Wat is er dan nodig in de zorginkoop om de gewenste transformatie wel op gang te krijgen? Niemand kan het zorglandschap alleen veranderen, alleen als partijen samenwerken – ieder vanuit de eigen rol in het stelsel – dan wordt er voldoende verandering gecreëerd om de zorg toekomstbestendig te houden. Dit betekent dat een gezamenlijk beeld van de toekomst en onderling vertrouwen tussen zorgaanbieder en zorgverzekeraar essentieel zijn om de transformatie op gang te krijgen. Daarnaast kunnen meerjarenafspraken helpend zijn om tijdens het transformatieproces voldoende zekerheid voor alle partijen te creëren. Aanvullend moeten de financiële prikkels (verder) verschuiven van volume naar waarde. We zien landelijk al verschillende goede initiatieven waar zorgverzekeraars de meer traditionele inkooprelatie veranderen in een langdurige nauwe samenwerkingsrelatie om innovatie in de zorg vorm te geven.
Congruentie in afspraken
Echter, om de transitie echt te versnellen moeten we groter denken dan alleen de relatie tussen de zorgverzekeraar en één zorgaanbieder. De zorg echt anders organiseren en beter omgaan met de arbeidsmarktproblematiek lukt alleen met een organisatie- en domeinoverstijgende aanpak. Om dit te realiseren is congruentie in afspraken tussen verschillende aanbieders van zorg (en welzijn) in de regio nodig en moet er op specifieke thema’s (bijvoorbeeld de opbouw van de regionale (digitale) zorginfrastructuur) congruentie gerealiseerd worden tussen de verschillende zorgverzekeraars. Een mooi voorbeeld van een goed initiatief op dit gebied is de samenwerking tussen verschillende zorgverzekeraars rondom de benodigde investeringen in de zorginfrastructuur in Noord-Holland-Noord.
De veranderingen in het zorglandschap zorgen dus voor een extra dimensie in het zorginkoopspel. De verschillende schaakborden waarop het zorginkoopspel zich historisch gezien afspeelt moeten nu gesynchroniseerd worden. Zowel zorgaanbieders als zorgverzekeraars spelen hier momenteel nog te weinig op in en verwachten tegelijk wel dat de uitkomst van het proces verandert. Er is echter anders denken én handelen nodig om de zorginkoop fundamenteel anders in te richten en ervoor te zorgen dat de transformatie op gang komt. Want, als je blijft doen wat je deed, dan krijg je wat je kreeg!
Wilt u meer weten? Raadpleeg dan onze visie op de toekomst van het zorglandschap en onze publicaties: ‘Wie doet het met wie: krapte vraagt creativiteit’ en “Health check ziekenhuizen 2021: Oude structuren, nieuwe contouren”.
